Ахматов Азизбек Абдувахоб Ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бошқариладиган механик тизимларни дискрет бошқариш”, 01.02.01 – Назарий механика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/FM1018.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Хусанов Джумма ХХХ, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти, DSc.02/30.12.2019.Т/FM.61.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ходжабеков Мураджон Усарович физика-математика фанлари доктори (DSc), профессор. Тешаев Муҳсин Худайбердиевич физика-математика фанлари номзоди (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот номи: Россия Фанлар Академиясининг В.А. Трапезников номидаги Бошқарув муаммолари институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Диссертация ишининг мақсади динамика тенгламаларининг ночизиқлилигини ҳисобга олган ҳолда механик тизимларнинг ҳаракатларини бошқаришнинг дискрет моделларини ҳамда кўп бўғинли робот манипуляторларнинг дастурлаштирилган ҳаракатларини барқарорлаштириш масалаларида дискрет тескари боғланиш тузилмасини ишлаб чиқишдан иборат..
III. Диссертация тадқиқотининг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
бошқариладиган голоном механик тизимларнинг траекториялари кузатиш, белгиланган дастурий ҳаракатларни барқарорлаштириш масалалари учун поғонали дискрет бошқариш қонуниятининг аналитик ифодаси Ляпуновнинг бевосита усулига асосланиб ишлаб чиқилган;
кўп бўғинли робот манипуляторларнинг ҳаракатларини барқарорлаштириш ночизиқли масаласи фазовий фазонинг цилиндрик хусусияти ҳисобга олган ҳолда ечиш усули ишлаб чиқилган;
цилиндрик шарнирли кўп бўғинли робот манипулятор позициясига асосланган тескари боғланишли ярим глобал траекторияни кузатишни таъминлайдиган узлюксиз ва дискрет бошқарув моделлари шарнирларда ёпишқоқ ишқаланиш ҳосил қилиш билан Ляпуновнинг бевосита усулига асосланиб ишлаб чиқилган;
цилиндрик шарнирли икки ва уч бўғинли манипуляторлар учун Ляпунов бевосита усули ёрдамида бошқарув қонуниятининг аналитик ифодаси ишлаб чиқилган;
роботнинг антропоморфик қўли, робот-манипулятор тутқичи, уларнинг белгиланган дастурий ҳаракатлари барқарорлиги таъминлайдиган бошқарув тузилмасини қуриш усуллари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бошқариладиган механик тизимларни дискрет бошқариш қонунларини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
цилиндрик шарнирли икки ва уч бўғинли манипуляторлар учун ишлаб чиқилган тескари боғланишли дискрет бошқарув қонунлари “Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамиятининг “Гидрометаллургия заводи №7” корхонасида қўлланилган (“Навоий кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамиятининг 2024-йил 30-сентябрдаги №23/01-01-07/580 маълумотномаси). Натижада ишлаб чиқариш жараёнларида робот-манипуляторларнинг самарадорлигини 1,2 бараварга ошириб пайвандлаш, йиғиш ва кесишдаги хатолар мос равишда 16-19%,10-15% ва 12-18% га камайтиришга эришилган.
РНФ № 22-71-00062 «Математик усуллар ва мобил робот-манипуляторларни бошқариш тизимларини яратиш бо'йича янги ахборот технологиялари» лойиҳасини амалга ошириш давомида (раҳбар Э.А. Сутйркина) мобил робот-манипуляторларни бошқариш моделларини яратиш учун диссертация натижалар қўлланилган.. (Уляновск давлат университетининг № 198/03 2024-йил 16-октябрдаги маълумотнома, Россия) Натижада бошқариладиган механик тизимлар ва мобил робот-манипуляторлар учун янги дискрет моделлар ишлаб чиқилган, ҳамда мос алгоритмлар ва мобил робот-манипуляторларни бошқариш дастурлари ишлаб чиқилган.