Рустамова Шаҳло Абдухакимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекцияларининг кечиш хусусиятлари» 14.00.10 – Юқумли касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Tib3547.
Илмий раҳбар: Вафоқулов Саъдулло Хакимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Таджиев Ботир Мирхошимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мирзоева Мехринисо Ризоевна, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Тожикистон давлат тиббиёт университети (Тожикистон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ичак микробиоценози ҳолати ва уларда ўткир ичак касалликлари кечиш хусусиятларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
янги туғилган чақалоқларда меконий микрофлораси таркиби туғруқ турига боғлиқлиги, кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ичак микробиоценози бузилиши натижасида ўткир ичак инфекциялари нисбатан кўп кузатилиши, оғир ва чўзилувчан кечиши аниқланган;
ўткир ичак инфекциялари ташхисотида газ суюқ хроматография усулида ичак микрофлораси метаболик фаоллигини қисқа занжирли ёғ кислоталари миқдори ва спектри бўйича аниқлаш, ичак микрофлораси бузилиши анаэ/аэроб флора метаболик фаоллиги ўзгариши билан боғлиқлиги исботланган;
кесар кесиш йўли билан туғилган 0-3 ёшгача бўлган, ўткир ичак инфекциялари билан касалланган болалар нажасида қисқа занжирли ёғ кислоталар спектри ўзгариши, бу гуруҳдаги болаларда ўткир ичак инфекциялари ва респиратор инфекциялар бирга кузатилиши орасидаги (бронхиолит, пневмония) боғлиқлик асосланган;
ўткир ичак инфекциялари билан касалланган 0-3 ёшгача бўлган болаларда касаллик этиологиясини аниқлашда газ суюқ хроматография усули қўлланилиб, ичак микрофлорасида қисқа занжирли ёғ кислоталари ўзгаришига боғлиқ ўткир ичак касалликлари орасида қиёсий ташхис ўтказилган ва диагностик алгоритм ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекцияларининг кечиш хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: янги туғилган чақалоқларда меконий микрофлораси таркиби туғруқ турига боғлиқлиги, кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ичак микробиоценози бузилиши натижасида ўткир ичак инфекциялари нисбатан кўп кузатилиши, оғир ва чўзилувчан кечиши аниқланганлиги бўйича олинган натижалар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 25.06.2024 йил 11-сон билан тасдиқланган “Кесар кесиш йўли билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотини такомиллаштириш” услубий тавсияномага киритилган. Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Жиззах вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 11.07.2024 йилдаги 01-1386-сонли хати, Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.07.2024 йилдаги 21-сонли буйруғи) амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.08.2024 йил 17-сон) ва Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Сирдарё вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 23.08.2024 йилдаги 01/968 - сонли хати, Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.08.2024 йилдаги 52-сонли буйруғи), амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.09.2024 йил 15-сон) билан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий техник кенгашнинг 13.11.2024 йилдаги 08/33-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ичак микробиоценози ўзгаришини ўрганиш бу гуруҳдаги болаларда ўткир ичак инфекциялари даво чораларини такомиллаштиришга, ичак микрофлораси тикланиш муддатини қисқартиришга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: кесар кесиш йўли билан туғилган болаларда ичак микробиоценозини ўрганиш келгусида касалликнинг эрта даврларида асоратларининг ва чўзилувчан шакли ривожланишининг олдини олишга, ҳамда юқумли касалликлар бўлимларида ётоқ кунларини камайтиришга имкон берган ва ҳар бир беморга даволаниш курси учун 543490 сўм миқдорида маблағ иқтисод қилинган (стационар даволанишда бир беморга кунлик озиқ-овқат 26786 сўмни, дори-дармон эса 27563 сўмни ташкил этди. Бу бир беморга кунлик сарфланадиган харажатларни 54349 сўмга қисқартиришга ёрдам берган). Хулоса: кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ичак микробиоценози ўзгариши натижасида ўткир ичак инфекциялари нисбатан кўп кузатилиши ва физиологик йўл билан туғилган болалар билан таққосланганда уларда оғир ва чўзилувчан кечиши аниқланганлиги, ўтказилган таҳлиллар натижасида касаллик чўзилиши ва асоратларининг олдини олиш ҳисобига, бир нафар беморга бюджет маблағларини бир кунлик 54349 сўмга иқтисод қилиш имкониятига эришилган (беморларда касаллик асоратлари кузатилмаганда ўртача 5 кунлик стационар даволаниш 271745 сўмни ташкил этган). Бемор болаларда койка кунлари қисқариши бюджет маблағларини 271745 сўмга тежаш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: илк бор 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотида газ суюқ хроматография усулида ичак микрофлораси метаболик фаоллиги қисқа занжирли ёғ кислоталари миқдори ва спектри бўйича ўрганилганда ичак микрофлораси бузилишлари анаэ/ аэроб флора метаболик фаоллигининг ўзгариши билан боғлиқлиги исботланганлиги бўйича натижалар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 25.06.2024 йил 11-сон билан тасдиқланган “Кесар кесиш йўли билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотини такомиллаштириш” услубий тавсияномага киритилган. Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Жиззах вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 11.07. 2024 йилдаги 01-1386-сонли хати, Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.07.2024 йилдаги 21-сонли буйруғи) амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.08.2024 йил 17-сон) ва Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Сирдарё вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 23.08.2024 йилдаги 01/968 - сонли хати, Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.08.2024 йилдаги 52-сонли буйруғи), амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.09.2024 йил 15-сон) билан амалиётга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий техник кенгашнинг 13.11.2024 йилдаги 08/33-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотида газ суюқ хроматография усулида нажасда қисқа занжирли ёғ кислоталарини аниқлаш касаллик кечиш хусусиятларини аниқлашга ва шу орқали касалликка эрта ташхис қўйиш, даво чораларини такомиллаштиришга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотида газ суюқ хроматография усулида ичак микрофлорасида қисқа занжирли ёғ кислоталари миқдори ва спектрини аниқлаш орқали лаборатория харажатлари тежалган. Шу асосда беморларга (бир беморга копрограмма, бактериологик таҳлил ва антибиотик сезгирлик нархи 332000 сўмни ташкил этган) касалликнинг эрта муддатларида ташхис қўйилиши натижасида бир беморга лаборатория харажатларидан 213500 сўм иқтисод қилинган (Самарқанд вилоят Юқумли касалликлар клиник шифохонасининг прейскурантига асосан ҳисобланади). Хулоса: кесар кесиш йўли билан туғилган болаларнинг ичак микрофлорасини ўрганиш болаларда ўткир юқумли ичак инфекциясига эрта муддатларда ташхис қўйиш ва ташхисотини такомиллаштириш орқали лаборатория харажатларини тежашга эришилган (бир беморга лаборатория таҳлиллари учун бюджетдан 332000 сўмлик реактивлар сарфланган).
учинчи илмий янгилик: кесар кесиш йўли билан туғилган 0-3 ёшгача бўлган, ўткир ичак инфекциялари билан касалланган болалар нажасида қисқа занжирли ёғ кислоталар спектри ўзгариши, бу гуруҳдаги болаларда ўткир ичак инфекциялари ва респиратор инфекциялар бирга кузатилиши орасидаги (бронхиолит, пневмония) боғлиқлик асосланганлиги бўйича олинган натижалар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 25.06.2024 йил 11-сон билан тасдиқланган “Кесар кесиш йўли билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотини такомиллаштириш” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Жиззах вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 11.07. 2024 йилдаги 01-1386-сонли хати, Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.07.2024 йилдаги 21-сонли буйруғи) амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.08.2024 йил 17-сон) ва Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Сирдарё вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 23.08.2024 йилдаги 01/968 - сонли хати, Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.08.2024 йилдаги 52-сонли буйруғи) амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.09.2024 йил 15-сон) билан амалиётга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий техник кенгашнинг 13.11.2024 йилдаги 08/33-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: кесар кесиш йўли билан туғилган 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир юқумли ичак касалликлари кечиш хусусиятларини ўрганиш касалликка эрта муддатларда ташхис қўйиш, касаллик асоратларининг ва ҳамроҳ касалликлар қўшилишининг олдини олиш чора-тадбирларини белгилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: кесар кесиш йўли билан туғилган 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир юқумли ичак касалликларининг кечиш хусусиятларини ўрганиш ҳамроҳ касалликлар қўшилиши ва касаллик асоратларининг олдини олиш ҳисобига койка кунларини бир неча кунга қисқартириб, дори-дармон сарфини камайтириш имконини берган. Беморларга сарфланадиган бир кунлик бюджет маблағлари 54349 сўм ва бюджетдан ташқари маблағлар 100000 сўм миқдорида тежалган (бир беморга кунлик бюджетдан 27563 сўмлик дори воситалари сарфланган). Хулоса: кесар кесиш операцияси билан туғилган 0-3 ёшгача бўлган болаларда ўткир ичак инфекциялари кечиш хусусиятларини ўрганиш юқумли касалликлар бўлимларида ўткир ичак инфекциялари билан касалланган болаларнинг даволаш самарадорлигини ошириб, касаллик асоратлари ва ҳамроҳ касалликлар қўшилишининг олдини олиш ҳисобига бир кунлик 127563 сўмлик маблағларни тежашга ердам берган.
тўртинчи илмий янгилик: ўткир ичак инфекциялари билан касалланган 0-3 ёшгача бўлган болаларда касаллик этиологиясини аниқлашда илк маротаба газ суюқ хроматография усулида ташхис қўйиш қўлланилиши ва диагностик алгоритм ишлаб чиқилганлиги бўйича натижалар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 25.06.2024 йил 11-сон билан тасдиқланган “Кесар кесиш йўли билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекциялари ташхисотини такомиллаштириш” услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Жиззах вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 11.07. 2024 йилдаги 01-1386-сонли хати, Жиззах вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.07.2024 йилдаги 21-сонли буйруғи) амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.08.2024 йил 17-сон) ва Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг (Сирдарё вилояти Соғлиқни сақлаш бошқармасининг 23.08.2024 йилдаги 01/968 - сонли хати, Сирдарё вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 23.08.2024 йилдаги 52-сонли буйруғи), амалиётга жорий қилиш тўғрисидаги далолатномаси (23.09.2024 йил 15-сон) билан амалиётга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий техник кенгашнинг 13.11.2024 йилдаги 08/33-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ўткир ичак инфекциялари билан касалланган 0-3 ёшгача бўлган болаларда касаллик этиологиясини аниқлашда газ суюқ хроматография усулини қўллаш орқали касалликка эрта ташхис қўйиш ва касалликнинг эрта муддатларида қиёсий ташхис ўтказиш имконияти яратилган. Иқтисодий самарадорлиги: ўткир ичак инфекциялари билан касалланган 0-3 ёшгача бўлган болаларда касаллик этиологиясини аниқлашда газ суюқ хромотаграфия усулини қўллаш орқали такрорий касалланишлар олдини олишга, йил давомида юқумли касалликлар бўлимларида ётоқ кунлари сонини камайтириш имконини берган ва шу асосда бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағлари 271745 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағлар 100000 сўмга иқтисод қилишга эришилган (Самарқанд вилоят Юқумли касалликлар клиник шифохонаси прейскурантига асосан ҳисобланди). Хулоса: 0-3 ёшгача бўлган ўткир ичак инфекциялари билан касалланган болаларда туғруқ турига боғлиқ касаллик этиологиясини аниқлашда газ суюқ хроматография усулини қўллаш ва касаллик қиёсий ташхисотини ўтказишда диагностик алгоритмдан фойдаланиш ушбу касаллик ташхисотини такомиллаштиришда юқори самарадорликни кўрсатган, педиатрлар, юқумли касалликлар бўйича мутахассислар, умумий амалиёт шифокорлари, неонатологлар амалиётида фойдаланиш учун тавсия этилган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: “Кесар кесиш операцияси билан туғилган болаларда ўткир ичак инфекцияларининг кечиш хусусиятлари” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгаши раисига Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 17.10.2024 йилда 11381-сонли хат юборилган.