Нарманова Клара Эшназаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Иштирокчиликда содир этилган жиноятларни квалификация қилиш хусусиятлари” “12.00.08 – Жиноят ҳуқуқи. Жиноят-ижроия ҳуқуқи” (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Yu1079-рақам
Илмий раҳбар: Отажонов Аброр Анварович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Тоҳиров Фарҳод, юридик фанлар доктори, профессор; Каракетова Дилноза Юлдашевна, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Олий суд кенгаши ҳузуридаги Судялар олий мактаби.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Иштирокчиликда содир этилган жиноятларни квалификация қилишнинг назарий ва амалий жиҳатларини комплекс ўрганиш асосида аниқланган муаммоларнинг ечимини топиш ҳамда жиноят ҳуқуқи назарияси ва жиноят қонунчилигини такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
икки ёки ундан ортиқ шахснинг қасддан жиноят содир этишда уларнинг бундай жиноятларда фақат қасддан биргалашиб қатнашган ҳолдагина жиноятда иштирокчилик деб топилиши шартлиги асослантирилган;
бажарувчининг қилмишини тўғри квалификация қилиш учун унинг тушунчасини жиноятни бевосита тўла ёки қисман содир этган ёхуд жиноятнинг содир этилишида у билан биргаликда қатнашган бошқа иштирокчилар (бирга бажарувчи) бажарувчи деб топилади, мазмунида баён қилиш лозимлиги асослантирилган;
ташкилотчининг қилмишини тўғри квалификация қилиш учун унинг тушунчасини жиноят содир этилишини ташкил қилган ёки унинг тайёрланиши ёхуд содир этилишини бошқарган, жиноят иштирокчилари фаолиятини мувофиқлаштирган шахс ташкилотчи деб топилади, мазмунида баён қилиш зарурлиги асослантирилган;
далолатчининг қилмишини тўғри квалификация қилиш учун унинг тушунчасини бошқа шахсни ҳақ эвазига оғдириб олиш, зўрлик ишлатиш, алдаш ёки бошқа ҳар қандай усулда жиноят содир этилишига ундаган шахс далолатчи деб топилади, мазмунида баён қилиш лозимлиги асослантирилган;
қасддан жиноят содир этишда биргалашиб қатнашаётган икки ёки ундан ортиқ шахслар фақатгина ақли расо ва жавобгарлик ёшига тўлган бўлсалар, қилмиш иштирокчиликда содир этилган деб квалификация қилиниши лозимлиги асослантирилган;
иштирокчилар қилмишини квалификация қилишда қасддан жиноят содир этишда биргалашиб қатнашаётган икки ёки ундан ортиқ шахсларнинг бирида мавжуд бўлган жавобгарликни оғирлаштирувчи ёки енгиллаштирувчи ҳолат фақат шу иштирокчига нисбатан қўлланилиши кераклиги асоалантирилган;
Жиноят кодекси Махсус қисмининг тегишли моддаси, қисмида махсус субект жавобгарлигини назарда тутувчи жиноятнинг бажарувчиси фақат шундай белгига эга шахс бўла олиши ва агарда Жиноят кодекси Махсус қисмининг тегишли моддаси, қисмида махсус субект жавобгарлигини назарда тутувчи жиноятни содир этишда, шундай субект белгисига эга бўлмаган шахс қатнашган бўлса, у жиноятнинг ташкилотчи, далолатчи ёки ёрдамчи тариқасида жавобгар бўлиши лозимлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертация ишининг натижаларидан қуйидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқишда фойдаланилган:
жиноятни бевосита тўла ёки қисман содир этган ёхуд жиноят содир этилишида у билан биргаликда қатнашган бошқа иштирокчилар (бирга бажарувчи) жиноятнинг бажарувчиси ва жиноят содир этилишини ташкил қилган ёки унинг тайёрланиши ёхуд содир этилишини бошқарган, жиноят иштирокчилари фаолиятини мувофиқлаштирган шахс ташкилотчи ҳамда бошқа шахсни ҳақ эвазига оғдириб олиш, зўрлик ишлатиш, алдаш ёки бошқа ҳар қандай усулда жиноят содир этилишига ундаган шахс далолатчи деб топилиши ҳақидаги таклифларидан «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги Қонунининг 1-моддаси 2-қисми 2–5-хатбошиларини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 22-октябрдаги 21/қ-08-60-сон далолатномаси). Ушбу таклиф алоҳида турдаги жиноятларни квалификация қилишда жиноят иштирокчиларининг турларини аниқлаш ва уларни жавобгарликка тортишни кафолатлашга хизмат қилади;
қасддан жиноят содир этишда биргалашиб қатнашаётган икки ёки ундан ортиқ шахслар ақли расо ва жиноий жавобгарлик ёшига тўлган бўлсалар, қилмиш иштирокчиликда содир этилган деб квалификация қилиниши лозимлиги ҳақидаги таклифидан “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонунининг 1-моддаси 4-қисми 2-хатбошисини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 22-октябрдаги 21/қ-08-60-сон далолатномаси). Ушбу таклиф икки ёки ундан ортиқ шахсларнинг биргаликда қилмишларини иштирокчилик ёки иштирокчилик деб топмаслик масалани ҳуқуқий жиҳатдан ҳал қилишга хизмат қилади;
қасддан жиноят содир этишда биргалашиб қатнашаётган икки ёки ундан ортиқ шахсларнинг бирида мавжуд бўлган жавобгарликни оғирлаштирувчи ёки енгиллаштирувчи ҳолат фақат шу иштирокчига нисбатан қўлланилиши лозимлиги ҳақидаги таклифидан “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонунининг 1-моддаси 4-қисми 3-хатбошисини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 22-октябрдаги 21/қ-08-60-сон далолатномаси). Мазкур таклиф тергов ва суд амалиёти ходимларининг иштирокчиликда содир этилган алоҳида турдаги жиноятларга тўғри ҳуқуқий баҳо бериш ҳамда қонун нормаларини тўғри қўллашига хизмат қилади;
Жиноят кодекси Махсус қисмининг тегишли моддаси, қисмида махсус субект жавобгарлигини назарда тутувчи жиноятнинг бажарувчиси фақат шундай белгига эга шахс бўла олиши ва агарда Жиноят кодекси Махсус қисмининг тегишли моддаси, қисмида махсус субект жавобгарлигини назарда тутувчи жиноятни содир этишда, шундай субект белгисига эга бўлмаган шахс қатнашган бўлса, у жиноятнинг ташкилотчи, далолатчи ёки ёрдамчи тариқасида жавобгар бўлиши лозим деган таклифидан “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонунининг 1-моддаси 4-қисми 4-хатбошисини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 22-октябрдаги 21/қ-08-60-сон далолатномаси). Ушбу таклиф махсус субектли жиноятларда иштирокчилик билан боғлиқ қилмишларга тўғри ҳуқуқий баҳо бериш ва улар учун жавобгарликни индивидуллаштиришга хизмат қилади.