Хабибиллаев Нодирбек Носиржон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбек тили сўз таркиби луғатини тузишнинг лингвистик асослари”, 10.00.01 – Ўзбек тили ихтисослиги.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №B2024.3.PhD/Fil4037.
Илмий раҳбар: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Хамраева Шаҳло Мирджоновна, филология фанлари доктори, доцент;
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбек тили сўз таркиби луғатини яратишнинг лингвистик асосларини кўрсатиш ва белгилаш ҳамда таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек тилшуносларининг морфемага бўлган муносабати ўрганилиши натижасида икки хил қараш: ушбу бирликка нисбатан анъанавий талқин ва янгича фикр тарафдорлари (сўзнинг асос қисмини морфема сифатида санамайдиганлар)нинг қарашлари таҳлилга тортилган ва морфема сўзнинг таркибий қисми эмаслиги далилланган;
 “сар” лисоний элементининг 1981-йилда нашр этилган “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да бугунги кунга қадар алоҳида лексема сифатида қайд этилишига қарамай, манбаларда бу ўз лисоний ифода ва вазифасини топмаётганлиги масаласи аниқланиб, унинг лексема сифатидаги ўрни далилланган;
ўзбек тилшунос олимларининг “аффиксоид” борасидаги фикрлари натижасида ушбу терминнинг аҳамияциз эканлиги ҳозирда амалий фаолиятда бўлган “Ўзбек тилининг морфем луғати” ҳамда “Ўзбек тилининг сўз таркиби ўқув луғати”асосида унинг морфема ва алоҳида мустақил сўз сифатидаги ўрни белгилаб берилган.
    манбаларнинг ўрганилиши натижасида йўл қўйилган камчиликлар бартараф этилган ҳолда янги “Ўзбек тилининг сўз таркиби луғати” шакллантирилган ҳамда мураккаб таркибга эга сўзлар (равишлар, бир неча префиксли сўзлар, о “интерфикс”ли сўзлар, араб артиклли сўзлар, изофали бирикмалар, қаратқичли бирикмаларнинг лексикализацияси, тўлдирувчили бирикмалар, эга-кесим муносабатли бирликлар) алоҳида-алоҳида гуруҳлар кесимида улар таркибга ажратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертацияда эришилган илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган:
“сар”нинг лексема эканини очиб бериш ҳақидаги, аффиксоид терминининг ўзбек тилшунослиги учун ноўрин эканлиги борасидаги, ўзбек тилида инфикслар масаласига доир маълумотларни тўплаш ва уларнинг ўзбек тили учун хос эмаслиги, тилшуносликнинг сўз таркиби ҳамда морфемика бўлимлари алоҳида-алоҳида эканлиги борасидаги фикрлар, мулоҳаза ва тўхтамлардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасида Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2023 – 2024-йилларда  амалга оширилган ПЗ-2020042022 “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 21-августдаги № 04/1-2140 сон маълумотномаси). Натижада аффиксоид термини, ўзбек тилида инфикслар масаласи, сўз таркиби ҳамда морфемика бўлимлари янги илмий қарашлар билан бойитилган;
замонавий ўзбек тилшунослигининг ривожланишида, ўзбек тили бирликлари лисоний қийматини баҳолаш ва таснифлашда, уларни Европа тиллари қолипларидан чиқаришда, ҳар бир лисоний қийматни шу бирлик яшаб турган муҳитда – ўзбек тилининг тизимий қурилишини таҳлил ва тасниф этишда, бу бирликларни қайта баҳолашда, шу асосда амалий тавсиялар ишлаб чиқишда муҳим аҳамиятга молик ўрин ва  хулосаларидан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 2023-2024-йилларда Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида амалга оширилган АМ-Ф3-201908172. “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” амалий грант лойиҳасида фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 21-августдаги № 04/1-2141 сон маълумотномаси). Натижада лисоний бирликларни таркибга ажратишга оид методология янги назарий хулосалар билан кенгайган ва бойиган;
мураккаб таркибга эга бўлган бирликларнинг (равишлар, бир неча префиксли сўзлар, о “инфикс”ли сўзлар, араб артиклли сўзлар, изофали бирикмалар, қаратқичли бирикмаларнинг лексикализацияси, тўлдирувчили бирикмалар, эга-кесим муносабатли бирликлар) ҳамда  ўзбек тилининг изоҳли (1981, 2006-2008, 2022-йиллардаги нашрлар асосида) ҳамда имло луғатларидаги луғавий бирликларнинг таркибга ажратилиши ҳақидаги хулосаларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМнинг 2024-йилнинг март ва август ойларидаги “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Ўзбекистон ёшлари” дастурларини самарали ташкил этишда, уларнинг дастур ва ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган  (ЎзМТРКнинг 2024-йил 23-сентябрдаги 04-36-1047-сон далолатномаси). Натижада эфирга узатилган кўрсатув ва эшиттиришларнинг томошабоблиги ортган ҳамда улар мазмунан бойитилган.