Қодиров Отабек Абдуллахаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ғўзада ресурстежамкор технологияларни қўллаш асосида элита уруғлар етиштиришнинг самарадорлиги”, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Qx508
Илмий раҳбар: Козубаев Шухрат Саттарджанович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/29.08.2023.Qx.172.01.
Расмий оппонентлар: Сейтмусаев Абатбай Идирисович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент; Рахманкулов Мурод Саид-Акбарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Андижон вилояти шароитида раёнлашган ғўза навларининг навдорлиги юқори бўлган сифатли элита уруғларини етиштиришда ресурстежамкор технологияларни қўллаб уруғлик ҳажмини орттириш ва ушбу технологияларни элита уруғчилик хўжаликларга тавсия этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
уруғчиликда илк маротаба Андижон вилояти шароитида ғўза элита уруғчилик хўжаликларининг кўчатзорларида плёнка остида томчилатиб суғориш технологиясини қўллаш орқали элита уруғлар етиштирилиши исботланган;
биринчи маротаба ғўза элита уруғчилигида плёнка остида томчилатиб суғориш технологияси асосида уруғлик учун ғўза тупларининг 3-8 ҳосил шохлари уруғликларига қўшимча тарзда 9-12 ҳосил шохларида жойлашган кўсаклар пахтасининг чигитларини уруғликка яроқлилиги аниқланган;
плёнка остида томчилатиб суғориш технологияси асосида етиштирилган ғўза навларининг тупларини 3-8 ва 9-12 ҳосил шохларида жойлашган кўсаклар пахтасининг чигитларини униб чиқиш қуввати, лаборатория унувчанлиги ҳамда пишганлик даражаси уруғликка қўйилган стандарт талабларига тўлиқ жавоб бериши исботланган;
элита уруғлик кўчатзорларда плёнка остида томчилатиб суғориш технологияси асосида кўпайтирилаётган Андижон-35, Андижон-37, Андижон-36 ғўза навларининг 3-8 ва 9-12 ҳосил шохларида етишган элита уруғларни экиб, уларнинг 3-12 ҳосил шохлари оралиғидан териб олинган уруғликларидан ташкил топган оилалар ўсимликларининг нав тозалиги сақланган ҳолда элита уруғлик тайёрланиши исботланган;
ресурстежамкор технологиялардан плёнка остида томчилатиб суғориш усули асосида етиштирилган ғўза навларни 3-8 ҳосил шохларининг кўсак пахталарига қўшимча 9-12 ҳосил шохлар кўсак пахталарини уруғлик учун териб олиш натижасида кўпроқ уруғлик ҳосил олиниши эвазига юқори рентабелликка эришилганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Андижон вилояти шароитида ғўзада навдорлиги юқори бўлган сифатли элита ва биринчи репродукция уруғликларини етиштиришда ресурстежамкор технологияларни қўллашда бажарилган илмий-тадқиқот ишлар асосида:
Андижон вилояти “Ғўза элита уруғчилик” хўжаликлари учун “Андижон вилояти шароитида ғўзанинг элита ва биринчи репродуксия уруғларини кўпайтиришда ресурстежамкор технологиялар қўллаш” бўйича тавсиянома тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 11 октябрдаги 05/04-04-510-сон маълумотномаси). Натижада, элита уруғчилик хўжаликларида ғўзанинг нав тозалиги юқори бўлган сифатли элита ва биринчи репродуксия уруғликларини етиштиришда қўлланма сифатида фойдаланилмоқда;
Ғўзада плёнка остида томчилатиб суғориш технологияси асосида Андижон-35 ғўза навининг элита уруғларини етиштиришда Андижон вилоятининг Балиқчи туманида жойлашган “Алп Равшан орзуси” фермер хўжалигининг 3,5 гектар майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 11 октябрдаги 05/04-04-510-сон маълумотномаси). Натижада Андижон-35 ғўза нави тупларининг 3-8 ҳосил шохлардан 21,4 с/га ва 9-12 ҳосил шохлардан 13,2 с/га уруғлик пахта териб олиниб, умумий 34,6 с/га уруғлик ҳосил, назоратга нисбатан қўшимча 16,4 с/га уруғлик ҳосил, умумий пахта ҳосилдорлиги ўртача 52,0 с/га ва суғоришга 1681,4 м3 сув сарфланганлиги эвазига рентабеллик 110-114,4% ни ташкил қилган;
Андижон-37 ғўза навининг элита уруғларини ресурстемжор технология асосида етиштиришда Андижон вилоятининг Олтикўл туманидаги “Порлоқ водий алплари” фермер хўжалигинининг 3,2 гектар майдонда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 11 октябрдаги 05/04-04-510-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида ушбу нав тупларининг 3-8 ҳосил шохларидан 22,8 с/га ва 9-12 ҳосил шохларидан 11,3 с/га уруғлик пахта териб олиниб, умумий 34,1 с/га уруғлик ҳосил, назотарга нисбатан эса қўшимча 11,5 с/га уруғлик ҳосил, умумий пахта ҳосилдорлиги ўртача 51,3 с/га ҳамда суғоришга 1784,1 м3 сув сарфланганлиги эвазига рентабеллик 111,9-117,0% бўлган;
Уруғлик сифати ҳамда навдорлиги юқори бўлган сара уруғларни салмоғини ошириш мақсадида плёнка остида томчилатиб суғориш усулини қўллаш орқали Андижон-36 ғўза навининг элита уруғларини етиштиришда Андижон вилоятининг Қўрғонтепа туманида жойлашган “Оқ сув илмий экспериментал” фермер хўжалигини 3,0 гектар майдонида, вилоят бўйича жами 9,7 гектар уруғлик майдонга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 11 октябрдаги 05/04-04-510-сон маълумотномаси). Натижада Андижон-36 ғўза нави тупларининг 3-8 ҳосил шохларидан 23,5 с/га ва 9-12 ҳосил шохларидан 10,6 с/га уруғлик пахта териб олиниб, умумий 34,1 с/га уруғлик ҳосил, назоратга нисбатан қўшимча 16,2 с/га уруғлик ҳосил, умумий пахта ҳосилдорлиги ўртача 51,4 с/га, суғоришга 1613,8 м3 сув сарфланганлиги эвазига рентабеллик 102,2-110,0% га ошган.