Сатторов Музаффар Соатавичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Олхўри чечаги вирусининг ўсимлик баъзи морфо-физиологик хусусиятларига таъсирини ўрганиш ва унинг диагностикаси», 03.00.04 – Микробиология ва вирусология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/B803.
Илмий раҳбар: Файизев Вохид Бахрамович, биологий фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, PhD.03/27.09.2024.B.82.03.
Расмий оппонентлар: Қодирова Зарифа Носировна биология фанлари номзоди, катта илмий ходим; Хўжамшукуров Нортожи Абдихалиқович, биология фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: олхўри чечаги вирусини ажратиш, биологик, молекуляр генетик идентификациялаш ва ўсимликнинг айрим морфо-физиологик хусусиятларига таъсирини аниқлаш ҳамда диагностика қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилояти шароитида ОЧВнинг изолятлари ажратилган ва тарқалиш даражаси аниқланган;
ажратилган вирус ПЗР усулида молекуляр-генетик идентификация қилинган ва Д штаммга хослиги ҳамда бир-биридан фарқланувчи изолятлар эканлиги исботланган;
ажратиб олинган маҳаллий изолятларининг оқсил қобиғидаги гени нуклеотидлар изчиллиги ва шу асосида синтезланадиган оқсилнинг аминокислоталар таркиби шунга яқин изолятлар билан қиёсий таҳлил қилиш орқали аниқланган;
тоза вирус препарати асосида специфик қуён зардоби тайёрлаш усули такомиллаштирилган ҳамда ушбу усул ёрдамида юқори титрли специфик зардоб тайёрлаш мумкинлиги иммунологик ҳамда молекуляр-генетик усуллар ёрдамида исботланган;
тайёрланган юқори титрли зардоб вирус диагностикасида қўлланилиши натижада Cонволвулус арвенсис, Трифолиум претенсе каби ёввойи ўсимликлар вируснинг республикамиз иқлим шароритида тарқалган янги резерватор ўсимликлари эканлиги  аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Олхўри ўсимлигини касаллантирувчи вирусларни ажратиш, хусусиятларини ўрганиш ва уларнинг диагностикаси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ОЧВ ни Ўзбекистонда тарқалган изоляти ЎзР ФА Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтидаги “Фитопатоген ва бошқа микроорганизмлар ноёб илмий обекти коллекцияси” генофондига топширилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024 йил 15 мартдаги 4/1255-610-сонли маълумотномаси). Натижада, коллекциядаги вируслар генофондини бойитиш, электрон базаси ахборот-таҳлил тизимини шакллантириш имконини берган;
ОЧВ нинг Тошкент вилоятида тарқалган учта бир-бирдан фарқаланувчи изолятлари молекуляр генетик усулда идентификация қилинди ва ППВ Узб1, ППВ Узб2 ва ППВ Узб3 номи билан Халқаро Ген банк - НCБИ га жойланди (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 08 октябрдаги 05/06-02-861-сонли маълумотномаси). Натижада, вирусларниниг янги турларини тавсифлашда нуклеотидлар кетма-кетлиги асосида минтақалараро фойдаланиш имконини берган;
олхўри ўсимлигидан ажратилган изолятларнинг лаборатория шароитида тоза препарати олинган, вирусга специфик, юқори титрли қуён зардоби Тошкент вилояти Паркент ва Қибрай туманларидаги жами 10,4 га майдонда вирус диагностикасида жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 08 октябрдаги 05/06-02-861-сонли маълумотномаси). Натижада, боғдорчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида олхўри чечаги вирусини эрта аниқлаш ва тарқалишини олдини олиш имконини берган.