Yuan Syaoveyning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Qishki olimpiya o‘yinlari (2022) terminalogiyasining funksional va pragmatik xususiyatlari (ingliz tili misolida)”, 10.00.04 –Evropa, Amerika va Avstraliya xalqari tili va adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Fil4106
Ilmiy rahbar: Ibrohimjon Ko‘rpashevich Usarov, f.f.n., dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Rasmiy opponentlar: Djumabaeva Jamila Sharipovna, filologiya fanlari doktori, professor; Axmedov Oybek Saparbaevich, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedogogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi lisoniy tahlil orqali ingliz qishki olimpiya o‘yinlariga doir termin va leksemalarning funksional va pragmatik xususiyatlarini aniqlash.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
qishki olimpiya o‘yinlari sport terminlarining etimologik jarayonini tahlil qilib, leksik-semantik, funksional-semantik va sintaktik usullarni aniqlab, ularning qo‘shimcha, morfemik-morfologik modellari dalillangan;
qishki olimpiya o‘yinlari terminlarining tasnifi va ta’rifi izohlangan, ularning turli madaniy, ijtimoiy, geografik va tarixiy meroslarga xos semantik ma’nosi asoslangan;
qishki olimpiya o‘yinlari terminlarining 11 funksional xususiyatini ilmiy tadqiq qilib, ularning pragmatik xususiyatlari qishki sport o‘yinlariga doir matnlar orqali ochib berilgan;
qishki olimpiya o‘yinlari sport majmuasida nominativ, assotsiativ semantik kategoriyalarni shakllantirishda turli tarkibiy qismlarga ega sport terminlar berilgan bo‘lib, ularning faoliyat darajasi va foydalanish chastotasiga asoslanib, ularning miqdoriy ko‘rsatkichlari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz tilidagi sport terminlarining funksional-pragmatik tadqiqoti asosida olingan ilmiy natijalar va amaliy takliflar asosida:
Sport diskursida turli komponentlardan tashkil topgan nominativ va assotsiativ semantik kategoriyalarga ega sport terminlari, O‘zbekiston Milliy Televidenie va Radio eshittirish Kompaniyasi “O‘zbekiston” davlat teleradiokanalida (O‘zbekiston Milliy televideniya va radio eshittirish kompaniyasining 2023-yil 12-dekabr sanasidagi № 06-28-2022 sertifikati). Natijada, keng doiradagi nominativ va assotsiativ leksik birliklar ularning tillariga kiritildi va ularning ifodasi yanada jonli va qiziqarli bo‘ldi, bu esa ko‘proq tomoshabinlarni dasturga e’tiborini qaratishga jalb qildi.
Turli tizimli tillardagi qishki olimpiya o‘yinlari sport terminologiyasi leksik-semantik va mavzuviy guruhlarga integrativ jihatdan tasniflanadi. Ikki tilli, tushuntirish va tezaurus lugʻatlarni yaratishning lingvistik tamoyillari va metodologik yondashuvi takomillashtirildi, bu O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat Vazirligi tomonidan 2023-yilda amalga oshirildi (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat Vazirligining 2023-yil 11-dekabr sanasidagi № 04-12-13-5575 Sertifikati). Natijada, sport tili yanada ixtisoslashgan va standartlashgan, nazariy va amaliy sport terminologiyasi bo‘yicha o‘rganish boyitildi va xalqaro sport madaniyati aloqasi ragʻbatlantirildi.
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida 2017-2021 yillarda bajarilgan OT-FI-030-raqamli “O‘zbek adabiyoti tarixi” ko‘p jildlik monografiyasini yaratish nomli fundamental loyiha doirasida joriy qilingan. Jumladan, mazkur dissertatsiya ishi ilmiy innovatsiyalarning dalili bo‘lib, ko‘plab funksional va pragmatik xususiyatlarni o‘z ichiga oladi. Ular nafaqat sportchilar va tomoshabinlar uchun umumiy tajribani oshiradi, balki texnologiya va sport ko‘rsatkichlari chegaralarini ham kengaytiradi. Ushbu tadqiqotda 2022-yilgi qishki olimpiya o‘yinlari bilan bogʻliq bo‘lgan atamalar, ularni ilmiy asoslari va amaliy qo‘llanilishi o‘rganildi.