Казаков Бекзод Шодиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертaцияси ҳимояси ҳақида эълон

I.  Умумий маълумотлар.
Диссертaция мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID-19  ўтказган беморларда  когнитив бузилишининг гемостаз тизими кўрсатгичлари билан ўзаро боғлиқлиги жиҳатлари”, 14.00.13 – Неврология, 14.00.29 – Гематология ва трансфузиология.
Диссертaция мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Tib2471.
Илмий раҳбарлар: Ходжаева Дилбар Таджиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Болтаев Камол Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертaция бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Киличев Ибодулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Маматов Сагынали Мурзаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қирғизистон Республикаси).
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
Диссертaция йўналиши: Амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: COVID-19  билан касалланган беморларда когнитив   бузилишларнинг намоён бўлиши жиҳатлари ва гемостаз тизими кўрсатгичлари орасидаги боғлиқликни баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
COVID-19 нинг турли клиник даражалари билан оғриган беморларда эрта постковид даврда ваҳима ва депрессия белгилари,  кечки постковид даврида эса хотира ва диққат бузилишининг кучайиб бориш эҳтимоллиги юқорилиги асосланган;
постковид даврда когнитив бузилишлар намоён бўлишида ёш ва жинс аҳамиятли омиллар бўлиб, депрессия кўпроқ катта ёшли аёлларда, ваҳима синдроми эса ўрта ёшлиларда намоён бўлиши аниқланган;
COVID-19 нинг енгил даражаси билан касалланган, лекин патогенетик даво олмаган беморларда кечки постковид даврда хотира ва диққат бузилиши кучайиб бориши исботланган;
постковид даврда когнитив бузилишлар ҳамда бирламчи ва иккиламчи гемостаз кўрсаткичлари (Виллебранда омили, протромбин вақти) орасида  боғлиқ мавжудлиги асосланган ва олдини олиш тадбирлари такомилаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
биринчи илмий янгилик: COVID-19 нинг турли клиник даражалари билан оғриган беморларда эрта постковид даврда ваҳима ва депрессия белгилари,  кечки постковид даврида эса хотира ва диққат бузилишининг кучайиб бориш эҳтимоллиги юқорилиги асосланган.  Ижтимоий самарадорлиги: касаллик хавфини ва когнитив дисфункциянинг ривожланиш асоратларини эрта бартараф этиш ҳисобига анамнезида COVID-19  ўтказган ва коморбид ҳолатлар каби кўрсаткичлар  эрта аниқлаш амалга оширилган тақдирда ушбу касаллик билан боғлиқ бўлган сарф-харажатларни камайтиришга эришилади. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган беморларда когнитив бузилишлар ривожланишини эрта аниқлаш натижасида беморларнинг амбулатор мурожаатлари қисқариши ва стационар даволаниш кўрсатмаси ҳисобидан ҳар бир нафар бемор учун сарфланадиган бюджет харажатларини 2535000  сўмга иқтисод қилишга эришилган.  Хулоса:  COVID-19 нинг турли клиник даражалари билан оғриган беморларда эрта постковид даврда ваҳима ва депрессия белгилари,  кечки постковид даврида эса хотира ва диққат бузилишининг кучайиб боришини эрта аниқлаш аҳамият касб этди.
иккинчи илмий янгилик: постковид даврда когнитив бузилишлар намоён бўлишида ёш ва жинс аҳамиятли омиллар бўлиб, депрессия кўпроқ катта ёшли аёлларда, ваҳима синдроми эса ўрта ёшлиларда намоён бўлиши аниқланган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда кузатилган когнитив белгилар намоён бўлишининг  эрта постковид даврда касаллик кечиш оғирлиги билан боғлиқлиги кузатилган бўлса, кечки постковид даврда касалликннг енгил босқичи билан касаллаган, лекин патогенетик даво муолажалари қабул қилмаган беморларда яққолроқ намоён булиши аниқланди. Эрта постковид даврда когнитив белгилар ўрта ёшли беморларда ва аёлларда кўпроқ аниқланган бўлса, кечки даврда депрессия эркакларга кўпроқ аниқланди. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда кузатилган когнитив белгилар намоён бўлишининг  постковид даврда эрта аниқланганда беморларнинг амбулатор мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича  бажариладиган  бошқа лаборатор таҳлиллар сони  2 мартага қисқариши ҳисобидан 145100 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилинган. Хулоса: COVID-19 билан касалланган беморларда кузатилган когнитив белгилар намоён бўлишининг  постковид даврда эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар 1 нафар бемордан    145100 сўмга  иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: COVID-19 нинг енгил даражаси билан касалланган, лекин патогенетик даво олмаган беморларда кечки постковид даврда хотира ва диққат бузилиши кучайиб бориши исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда COVID-19 билан касалланган даврда олиб борилган патогенетик даво ҳамда кечки постковид даврда беморларда хотира ва диққат бузилиши орасида  корреляцион боғлиқликлар исботланган. Ушбу корреляцион боғлиқликни ўрганиш кечки постковид даврда беморда юзага келувчи хотира ва диққат бузилиши эҳтимолини аниқлашнинг диагностик ва прогностик аҳамияти кўрсатилган. Ўтказилган тадқиқотлар асосида  хотира ва диққат бузилишини эрта ташхислаш, ногиронлик ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилаган ҳамда беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 нинг енгил даражаси билан касалланган, лекин патогенетик даво олмаган беморларда кечки постковид даврда хотира ва диққат бузилиши ўртасидаги корреляцион боғлиқликларга асосланиб, когнитив бузилишлар ривожланиш даражаси  аниқланганда беморларнинг амбулатор мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича  бажариладиган  бошқа лаборатор таҳлиллар сони  2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 182000 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: COVID-19 билан касалланган даврда олиб борилган патогенетик даво ҳамда кечки постковид даврда беморларда хотира ва диққат бузилиши орасида  корреляцион боғлиқликлар асосида ишлаб чиқилган ташҳисот мезонлардан фойдаланиб, эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан   486 800 сўмга  иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: постковид даврда когнитив бузилишлар ҳамда бирламчи ва иккиламчи гемостаз кўрсаткичлари (Виллебранд омили, протромбин вақти) орасида  боғлиқ мавжудлиги асосланган ва олдини олиш тадбирлари такомилаштирилган. Ижтимоий самарадорлиги: постковид даврда когнитив бузилишлар ҳамда бирламчи ва иккиламчи гемостаз кўрсаткичлари (Виллебранд омили, протромбин вақти) орасида  боғлиқ мавжудлиги асосланган ва олдини олиш тадбирлари такомилаштиришига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган беморларда бирламчи ва иккиламчи гемостаз бузилишларини коррекцияси орқали когнитив бузилишлар даражасини ва гематоэнцефал тўсиқ шикастланиши  ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик-даволаш тадбирларига кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 1535000  сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: постковид даврда бирламчи ва иккиламчи гемостаз кўрсаткичлари коррекцияси когнитив бузилишлар даражасини ва гематоэнцефал тўсиқ шикастланиши  ривожланишини олдини олиш муҳим аҳамият касб этади.