Саидганиева Шаҳодатхон Талатбек қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Амарант ўсимлигининг зарарли энтомофаунаси ва уларга қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш”, 06.01.09 – Ўсимликларни ҳимоя қилиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Qx738
Илмий раҳбар: Туфлиев Нодирбек Хушвактович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси,  уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Эшчанов Баходир Рузумбоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Юлдашев Фаррух Эргашбоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Андижон вилояти шароитида амарантнинг зарарли энтомофаунасини ўрганиш, доминант турларини аниқлаш ва қарши кураш чораларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Андижон вилояти  шароитида амарант ўсимлигида 1 та синф, 5 та туркум, 12 та оила, 19 турдаги зараркунанда турлари аниқланиб, улар орасидан доминант турлари белгиланган ҳамда доминант турларининг ривожланиш хусусиятлари, тарқалиши ва зарари аниқланган.
амарант экилган майдонларда 2 та синф, 6 та туркум ва 8 та оилага мансуб, 19 турдаги энтомофаглар учраши қайд этилиб, улар ичида оддий олтинкўз, икки нуқтали хонқизи ва  етти нуқтали хонқизининг учраш даражаси юқорилиги аниқланган;
доминант тур ҳисобланган лавлаги поя узунбуруни (Л.субтилис)нинг Андижон вилояти шароитида ривожланиш фенологияси, иқлим шароитига қараб 1 йилда 1-2 та авлод бериши аниқланган. Амарант ўсимлигида ғўза тунлами (Ҳ.армигера) нинг 3-4-авлод личинкалари зарарлаши аниқланиб, уларнинг фенокалендари тузилган. Шунингдек, марокаш чигирткаси (Д.мароccанус)нинг тўда ҳосил қилмайдиган турининг зарари юқори эканлиги аниқланган;
амарант зараркунандалари, жумладан лавлаги поя узунбуруни (Л.субтилис)га қарши Белтҳирул н.кук., биопрепаратининг 1,0;1,5 ва 1,7 кг/га  сарф-меъёри, ғўза тунлами (Ҳ.армигера) га қарши Ҳелитеc сус.к., микробиологик препаратининг 0,4; 0,45 ҳамда 0,5 л/га сарф-меъёри, тўда ҳосил қилмайдиган чигирткалар мажмуасига Новакрид н.кук., микробиологик препаратининг 0,025; 0,04 ва 0,05 кг/га сарф-меъёрининг биологик, хўжалик ҳамда иқтисодий самарадорликлари ўрганилган ва қўллаш регламентлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Андижон вилояти шароитида амарант ўсимлигининг асосий зараркунандаларини ўрганиш ва уларга қарши кураш тизимини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
амарант ўсимлигини етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари ва кластерлар учун “Амарант зараркунандаларига қарши уйғунлашган кураш чоралари” номли тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги №07/21-21-06/1553-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома амарант етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликларида амарант зарарку-нандаларига қарши кураш олиб боришда қўлланма сифатида фойдаланилмоқда.
Амарант зараркунандаларидан ғўза тунламига қарши Ҳелитеc сус.к., (0,45 л/га) микробиологик препаратларини қўллаш Андижон вилояти Андижон тумани Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти Андижон тажриба станциясининг 0,5 га майдонида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги №07/21-21-06/1553-сон маълумотномаси). Натижада, ғўза тунламига қарши Ҳелитеc сус.к., (0,45 л/га), микробиологик препаратини 0,4-0,5  л/га қўлланилганда 81,6-91,4% гача биологик самарадорликка эришилган ва 4,9 с - 6,3  сентнергача ҳосил сақлаб қолинган;
Лавлаги поя узунбурунига қарши Белтҳирул н.кук., препаратини 1,7 кг/га меъёрида қўллаш Андижон вилояти Андижон тумани Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти Андижон тажриба станцияси 0,5 га майдонида, Марҳамат тумани “Феруз” ф/х 4,0 га майдонида  ва Андижон тажриба-кўргазма майдони 4,0 га жами, 8,5 га майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги №07/21-21-06/1553-сон маълумотномаси).  Натижада, лавлаги поя узунбурунига қарши Белтҳирул н.кук., препарати дала шароитида 70,0-85,1%, биологик самарадорлик кўрсатиб, назорат вариантига нисбатан 27 977,0-45 784,0 минг сўм/га иқтисодий  самарадорликга эришилган.
Тўда ҳосил қилмайдиган чигирткалар мажмуасига қарши Новакрид н.кук., микробиологик препаратини 0,04 кг/га меъёрда қўллаш Андижон вилояти Марҳамат тумани “Феруз” ф/х 4,0 га, Андижон тажриба-кўргазма майдонининг 4,0 га  жами, 8,0 га майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги №07/21-21-06/1553-сон маълумотномаси). Натижада 88,4-95,1 % биологик самарадорлик аниқланиб, назорат вариантига нисбатан рентабеллиги 683-718 % ни ташкил этган.