Sayt test rejimida ishlamoqda

Парпиев Ғофуржон Тохировичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Бўз-воҳа тупроқларининг регионал хусусиятлари ва уларнинг тупроқ унумдорлиги шаклланишидаги роли», 03.00.13 – Тупроқшунослик (биология  фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc/B30.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.25/30.12.2019.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Ташкузиев Маъруф Мансурович, биология фанлари доктори, профессор; Исағалиев Муроджон Тўйчибоевич, биология фанлари доктори доцент;; Қодирова Дилрабо Абдукаримовна, биология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бўз тупроқлар минтақасидаги турли табиий ва антропоген омиллар таъсирида ривожланган воҳа тупроқлари регионал хусусиятларини аниқлаш орқали тупроқлар унумдорлигини сақлаш, ошириш ва улардан самарали фойдаланишга доир тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўз минтақа воҳа тупроқлари унумдорлиги шаклланиши жараёнида гумуснинг иль ва чанг заррачалари, сингдирилган асослар, ҳажм оғирлиги каби хосса-хусусиятлари билан корреляцион боғлиқ эканлиги асосланган;
турли регионлардан оқиб ўтувчи дарёлар муаллақ оқизиқлари таъсирида шимоли-шарқий региондан > марказий > жанубий регион томон агроирригацион қатламлар шаклланиши ҳисобига воҳа тупроқлари нисбий ёшининг ортганлиги исботланган;
воҳа тупроқлари умумфизик хоссалари (ҳажм оғирлиги, ғоваклиги ва солиштирма оғирлиги)нинг «критик чегаралари», микро-, макроагрегатлик ҳолати ва карбонатлашганлик даражаси баҳоланган;
воҳа тупроқлари ривожланиши жараёнида гумус миқдорига боғлиқ ҳолда сингдириш қобилиятининг «жуда паст» миқдор (5-10 мг-экв.)дан «паст» (10-15 мг-экв.) ва «ўртача» (15-25 мг-экв.) гуруҳларга ўтганлиги, сингдириш сиғими ижобий томонга ўзгарганлиги далилланган;
умумий тузлар миқдорига нисбатан заҳарли тузларнинг улуши шимолий-шарқий ва марказий регионлардаги бўз-воҳа тупроқлардан > бўз-ўтлоқи-воҳа > ўтлоқи-воҳа тупроқлар томон камайиб бориши ва аксинча, жанубий регионда ортиб бориши сувда қийин эрийдиган сульфатли тузларга бевосита боғлиқ эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Бўз-воҳа тупроқларининг регионал хусусиятлари ва уларнинг тупроқ унумдорлиги шаклланишидаги роли бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Бўз тупроқлар минтақаси суғориладиган тупроқларининг унумдорлигини яхшилашга доир тавсиялар» Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасида амалиётга жорий этилган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2020 йил 4 сентябрдаги 03-05-7643-сон маълумотномаси). Натижада, республиканинг бўз тупроқлар минтақаси жумладан, Мирзачўл воҳаси ва Сурхон-Шеробод водийси суғориладиган қишлоқ хўжалик ерларидан оқилона ва самарали фойдаланишни ташкил этиш, тупроқ унумдорлигини сақлаш, қайта тиклаш ва ошириш ҳамда қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ҳосил олиш учун мажмуавий агротехник, агрокимёвий, агромелиоратив тадбирларни амалга оширишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
Жиззах вилояти Арнасой туманидаги А.Соибназаров номли Сурхондарё вилояти Шеробод туманидаги Э.Бердиев номли массивларнинг 1:10 000 масштабли «Суғориладиган ерларнинг тупроқ шўрланганлиги картограмма»лари 6 834 гектар майдонда амалиётга жорий этилган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2020 йил 4 сентябрдаги 03-05-7643-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу массивлар суғориладиган қишлоқ хўжалик ерларининг шўрланган тупроқларининг механик таркиби, шўрланиш даражаси ва типи ҳамда регионал хосса-хусусиятларига кўра, илмий асосланган шўр ювиш меъёрлари, сони ва муддатларини белгилаш имконини берган.
«Шўрланган тупроқ» мобил иловаси Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасида амалиётга жорий этилган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2020 йил 4 сентябрдаги 03-05-7643-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу мобил илова ер ресурсларини бошқариш, қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга қаратилган тезкор ва самарали маълумотлар тўплаш, сақлаш, таҳлил қилиш орқали ердан фойдаланувчилар, қишлоқ хўжалиги мутахассисларига интерактив хизмат кўрсатиш имконини берган;
Сирдарё вилоятидаги «Mirzaobod Universal Trade Cluster» хусусий корхонасига қарашли Мирзаобод тумани «Бўстон» массиви суғориладиган ер майдонларининг 1:10 000 масштабли «Тупроқ картаси» 5 280 гектар майдонда амалиётга жорий этилган (Ер ресурслари геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2020 йил 4 сентябрдаги 03-05-7643-сон маълумотномаси). Натижада, ярим гидроморф шароитда ривожланган суғориладиган бўз тупроқлар унумдорлигини сақлаш, ошириш ҳамда ерлардан самарали фойдаланишга қаратилган агромелиоратив, агрофизик, агрокимёвий тадбирлар белгилаш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish