Sayt test rejimida ishlamoqda

Равшанов Суванқул Сапаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Қуруқ иқлимда eтиштирилган буғдoй дoнларини навли  ун  тoртишга тайёрлашда гидрoтeрмик  ишлoв бeриш рeжимини такoмиллаштириш», 02.00.17 – Қишлоқ хўжалик ва озиқ-овқат маҳсулотларига ишлов бериш, сақлаш ҳамда қайта ишлаш технологиялари ва биотехнологиялари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.DSc/Т357.
Илмий маслаҳатчи: Исабаев Исмоил Бабаджанович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.03/30.12.2019.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Додаев Қочқор Одилович, тeхника фанлари дoктoри, прoфeccoр; Азизов Ахтам Шарипович, қишлоқ хўжалиги фанлари дoктoри, доцент; Худойбердиев Абсалом Абдурасулович, тeхника  фанлар дoктoри.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қуруқ иқлим шароитида етиштирилган маҳаллий буғдой дон туркумларини навли ун тортишга тайёрлаш (гидротермик ишлов бериш) жараёнида акустик тўлқин таъсирида фаоллаштирилган сув ва кимёвий фаол модда сифатида хлорид кислотанинг кучсиз эритмасини қўллаб, тайёр маҳсулотнинг новвойлик хоссаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
республикамиз тегирмонларида амалдаги гидротермик ишлов бериш технологик режими ва усулларида қуруқ иқлим шароитида етиштирилган маҳаллий буғдой дон туркумларининг дастлабки намлиги паст (7-9 %) эканлиги ҳисобга олинмаганлиги назарий ва экспериментал асосланган;
маҳаллий ва импорт қилинган буғдой дон навларининг технологик ва структуравий-механик хоссалари тажрибавий тадқиқ қилинган, улардаги тафовутлар гигроскопик хоссалари билан боғлиқлиги асосланган;
буғдой донини навли ун тoртишга тайёрлашда унга cувнинг cингиши ва эндocпeрмнинг гидрoфил фаoл марказларига бoғланиш мeханизми исботланиб, унинг маҳаллий туркумларига coвуқ кoндициoнeрлаш уcулини қўллаш билан нoввoйлик хoccалари паcайиши аниқланган;
маҳаллий ва импорт қилинган буғдой дони намуналарининг ташқи қобиқ ва эндоспермидаги микрокапиллярлар ҳамда ғовакларнинг ўлчамларидаги тафовутлар уларнинг намлиги ва оқсил матрицаларининг ривожаланганлигига боғлиқлиги илмий асосланган;
акустик тўлқин таъсирида ичимлик сувининг 100-400 Гц частоталар оралиғида сезиларли фаоллашиши ва унинг физик-кимёвий хусусиятларининг (кондуктометрик кул миқдори, сувнинг солиштирма қаршилиги, тузланиши, электр ўтказувчанлиги ва сувдаги умумий эриган модда миқдорлари) ўзгаришлари экспериментал исботланган;
маҳаллий буғдой дон туркумларига гидротермик ишлов беришда фаоллаштирилган сувни қўллашнинг улар шишасимонлигига, натурал оғирлигига ва зичлигига таъсири назорат намунасиникига нисбатан кескин ўзгариши исботланган;
маҳаллий буғдой донини навли ун тортишга тайёрлаш учун (гидротермик ишлов беришда) 80-100 Гц частотали акустик таъсирда фаоллаштирилган сув қўлланилганда тайёр маҳсулот унумининг энг юқори даражадаги ошиши ва унинг новвойлик хоссалари яхшиланиши экспериментал аниқланган;
I майдалашдан олдин 0,1-0,2% ли хлорид кислота эритмасида қўшимча намлаш орқали қуруқ иқлим шароитида етиштирилган маҳаллий буғдой дон қобиқлари эластиклигининг ошиши ҳамда анатомик қисмларининг ўзаро мустаҳкам натив боғлари заифлашиши ҳисобига ун унуми ортиши ва унинг новвойлик хоссалари яхшиланиши аниқланган;
маҳаллий буғдой донини навли ун тортишга тайёрлашда гидротермик ишлов бериш такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қуруқ иқлимда етиштирилган буғдой донларини навли ун тортишга тайёрлашда гидротермик ишлов бериш режимини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қуруқ иқлим шароитида етиштирилган маҳаллий буғдой дон туркумларини навли ун тортишга тайёрлаш учун гидротермик ишлов беришда 80-100 Гц частотада акустик фаоллаштирилган сувни қўллаб тортиш технологияси «Koʼksaroy» MChJнинг «2023-2024 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Ўздонмаҳсулот» АКнинг 2021 йил 12 апрелдаги 10-1-11/49-511-сон маълумотномаси). Натижада, технологик жараён давомийлигини 20 % га қисқартириш, унумдорликни 0,3-0,5 % га ошириш, уннинг рангини 2-4 бирликка ва клейковинанинг ИДК шартли бирлик кўрсаткичини 10-11 бирликка яхшилаш имконини беради;
акустик таъсир орқали гидротермик ишлов бериб олинган унлардан нон ва қандолат маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологияси «Koʼksaroy» ва «Oltin boshoq issiq noni» MChJларининг «2023-2024 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Ўздонмаҳсулот» АКнинг 2021 йил 12 апрелдаги 10-1-11/49-511-сон маълумотномаси). Натижада, ноннинг ҳажмини назоратникига нисбатан мос равишда 50-170 см3 га, мағзининг ғоваклигини эса 1,9-4 % гача ошириш имконини беради;
I-чи майдалаш тизимидан олдин хлорид кислотанинг 0,1-0,2% концентрацияли эритмасида донни қўшимча намлаш технологияси «Тошкентнон» уюшмасининг «2023-2024 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Ўздонмаҳсулот» АКнинг 2021 йил 12 апрелдаги 10-1-11/49-511-сон маълумотномаси). Натижада, буғдой дон қобиқларининг эластиклиги ортиши ҳисобига ун унумини ошириш ва новвойлик хоссаларини яхшилаш ҳамда уннинг балларда ифодаланган сифатини 10 % га ошириш имконини беради. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish