Бердиханова Шахида Нурлыбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоқ достонларининг метроритмик асослари», 17.00.02–Мусиқа санъати (санъатшунослик фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/San33.
Илмий раҳбар: Азимова Арзу Нишановна, санъатшунослик фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат консерваторияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат консерваторияси, PhD.03/30.12.2019.San.54.01
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Рустамбек Самигович, санъатшунослик фанлари доктори, профессор; Мурадова Зулфия Алиевна, санъатшунослик фанлари номзоди (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади достончилик ижодиётидаги метроритмик  шаклланиш қонуниятларини аниқлаш, унинг қаҳрамонлик ва лирик тармоқларидаги ўзига хослигини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ достонлари жиров, бахсы (бахши) ижрочилик мактабларига таяниши аниқланиб, ижро услубларига кўра метроритмнинг достончилик ижро амалиёти ва достон номаларидаги воқеани ижрода ифода этиш семантикаси, ёпиқ ва очиқ овознинг колористик хусусиятлари асосланган;
қаҳрамонлик ва лирик достон номаларида метрнинг қатъий, ўзгарувчан, модуляцияланувчи ва ритмнинг речитативли, таянч, ўзгарувчан (трансформацияланувчи) типологик тамойиллари мавжудлиги исботланган;
мусиқий баённинг речитатив ва оҳангдор-қўшиқсимон тоифаларини аниқлаш имконини берувчи достон оҳанглари таркибидаги бахши ва жиров ижро талқинларининг таъсири достон номаларининг мусиқий шакл тузилишида ҳал қилувчи аҳамият касб этиши далилланган;
достонлар мусиқий тилининг интонацион базасини ташкил этувчи ритм-формулалар ва ритм-сатрларнинг қаҳрамонлик ва лирик достонларга оид бўлган бўғин ритм меъёрларига таянувчи экспозицион, ритмик ҳиссани жамловчи чўзимли комбинацияларидан шаклланган каденцион хусусиятлари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ достонларининг метроритмик асосларини ўрганишдан олинган илмий натижалар асосида:
қаҳрамонлик ва лирик достон номаларида метрнинг қатъий, ўзгарувчан, модуляцияланувчи ва ритмнинг речитативли, таянч, ўзгарувчан (трансформацияланувчи) типологик тамойиллари мавжудлиги Ўзбекистон давлат Санъат ва маданият институти Нукус филиалининг ўқув-методик режасига киритилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 29 апрельдаги 03/860 сон маълумотномаси). Натижада талабалар қорақалпоқ ҳалқ эпик меросининг назарий асослари билан танишиш ва мазкур соҳадаги билимларини кенгайтиришга эга бўлган;
достонлар мусиқий тилининг интонацион базасини ташкил этувчи ритм-формулалар ва ритм-сатрларнинг қаҳрамонлик ва лирик достонларга оид бўлган бўғин ритм меъёрларига таянувчи экспозицион, ритмик ҳиссани жамловчи чўзимли комбинацияларидан шаклланган каденцион ритмик формулалар хусусиятларидан Ўзбекистон композитор ва бастакорлар уюшмасининг «Мусиқашунослар билан учрашув» тадбири доирасида ўтказилган йиғилишда фойдаланилган (Ўзбекистон композитор ва бастакорлар уюшмасининг 2021 йил 27 апрелдаги 01-04/53-90 сон маълумотномаси). Мазкур учрашув давомида тадбир иштирокчилари ижро этилган достонларнинг архив ёзувлари билан танишиш ва қорақалпоқ достонлари метроритмик шаклланишининг универсал ва ўзига хос тамойиллари ҳақида тасаввурга эга бўлганлар;
мусиқий баённинг речитатив ва оҳангдор-қўшиқсимон тоифаларини аниқлаш имконини берувчи достон оҳанглари таркибидаги шеърий қонуниятлар ва ижро талқинларининг таъсири достон номаларининг мусиқий шакл тузилишида ҳал қилувчи аҳамиятидан «Ўзбекистон 24» телеканалининг «Махсус репортаж» телекўрсатуви сценарийсида фойдаланилган («Ўзбекистон 24 телерадиоканали» давлат унитар корхонасининг 2021 йил 24 мартдаги 02-09-183 сонмаълумотномаси). Натижада қорақалпоқ эпик меросини ўрганиш муаммосини кенг ёритиш ва мазкур санъат турини самарали тарғиб этишга хизмат қилган;
қорақалпоқ достонлари жиров, бахсы (бахши) ижрочилик мактабларига таяниши, ижро услубларига кўра метроритмнинг достончилик ижро амалиёти ва достон номаларидаги воқеани ижрода ифода этиш семантикаси, ёпиқ ва очиқ овознинг колористик хусусиятлари Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” 103.3 радиоканалининг “Яхши кайфият” туркум эшиттириш сценарийсида фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг 2021 йил 28 сентябрдаги 09/R-9-54-21-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларнинг бадиий савиясини юксалтиришда, қорақалпоқ достончилик санъатининг ўрни ва аҳамияти борасидаги маълумотларни олиш имкони яратилган.