Хожаметов Сабир Жаббарбергановичнинг
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Аналитик селекция ёрдамида қорақалпоғистон республикаси экстремал тупроқ-иқлим шароитига мос ғўза навини яратиш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Qx706.
Илмий раҳбар: Хожамбергенов Насим Маменович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, катта илмий ходим.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, PhD.05/27.02.2020.Qx.42.02.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган: ғўзанинг “С-4728” нави (№ NАР 00313). Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг 2021 йил 5 март 01-11/497-сонли хулосаси.
II. Тадқиқотнинг мақсади аналитик селекция услуби орқали Қорақолпоғистон Республикасининг экстремал тупроқ-иқлим шароитларида етиштиришга мос тезпишар, ҳосилдор, тола чиқими ва сифати жаҳон андозалари талабларига жавоб берадиган, сув танқислиги ҳамда шўрланишга бардошли ғўза навини яратиш ва ишлаб чиқаришга жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
аналитик селекция услуби орқали С-4727 ғўза навининг табиий популяциялари орасидан хўжалик учун қимматли белгиларнинг ижобий мажмуаси бўйича фарқ қилувчи биотиплар ажратиб олиш мумкинлиги исботланган;
ажратиб олинган биотиплар асосида яратилган ғўза оилаларида хўжалик учун қимматли белгиларнинг шаклланиши ва барқарорлашуви ўрганилган;
танланган биотиплар орасидан тезпишарлик, ҳосилдорлик, юқори тола сифати ва чиқими, шўрланиш ва сув танқислигига бардошлилик ва бошқа хўжалик қимматли белгиларнинг ижобий мажмуасига эга янги С-4728 ғўза нави яратилган;
аналитик селекция услуби орқали яратилган С-4728 ғўза нави ўсимликлари бошқа навлардан хўжалик учун қимматли белгилар мажмуаси бўйича фарқланиши, бир хиллиги, барқарорлиги ва янгилиги тасдиқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўзанинг G.hirsutum L. турига мансуб С-4727 ғўза навининг табиий популяциялари орасидан аналитик селекция услуби орқали хўжалик учун қимматли белгиларнинг ижобий мажмуаси бўйича фарқ қилувчи биотипларни танлаш, биотиплар асосида ажратиб олинган оилаларда белгиларнинг шаклланиши ва барқарорлашуви борасидаги тадқиқотлар натижалари асосида:
 Қорақолпоғистон Республикасининг экстремал тупроқ-иқлим шароитларида етиштиришга мос, тезпишар, ҳосилдор, тола сифати ва чиқими юқори, шўрланишга ва сув танқислигига бардошли бўлган С-4728 нави яратилган, Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал Мулк агентлиги томонидан селекция ютуғига №NAP00313 рақамли патент олинган (Қорақалпоғистон Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 22 февралдаги 01/011-355-сон маълумотномаси). Натижада, ғўза генофондини қимматли хўжалик белгилар мажмуасига эга, тола сифати IV-типга мансуб ҳамда сув танқис ва шўрланган тупроқ-иқлим шароитларида етиштиришга мос бўлган ғўза нави билан бойитиш имконини берган;
давлат нав синови натижаларига ҳамда эксперт комиссияси хулосасига асосан С-4728 нави 2021 йилдан бошлаб, Қорақалпоғистон Республикасининг сув танқис ҳамда шўрланган тупроқ-иқлим шароитларида истиқболли нав сифатида Қишлоқ хўжалик экинлари Давлат реестрига киритилган (Қорақалпоғистон Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 22 февралдаги 01/011-355-сон маълумотномаси). Натижада, Қорақалпоғистон  Республикасининг экстремал тупроқ-иқлим шароитларида 262,0  гектардан ортиқ майдонга жорий этилиб ўртача 32 ц/га ҳосил олинган;
 ғўзанинг янги С-4728 нави 2020 йилда ғўзанинг янги навлар уруғларини дастлабки кўпайтирувчи элита уруғчилик хўжалигида 26,0 гектар майдонга экилган бўлиб, 2021 йил пахта ҳосили учун уруғлик кўчатзорларидан 3000 дона якка танлов намунаси яъни 203 кг намунаси, 300 дона оила 208 кг синов намунаси, 700 оила 1-йил оилавий теримидан 737 кг, 300 дона оила синов намунасидан 3850 кг, элита авлодидан 32,6 тонна, жами 33,6 т. уруғлик пахта жамғарилган (Қорақалпоғистон Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 22 февралдаги 01/011-355-сон маълумотномаси). Натижада, 2021 йилда 50 гектар элита, 300 гектар R1 майдонларини уруғлик билан таъминлаш имкони яратилган.