Йўлдошов Шерзод Абдуллаевичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Қуйи қовушқоқли карбоксиметилцеллюлоза синтези: таркиби, тузилиши ва хоссалари», 02.00.05 – Целлюлоза ва целлюлоза-қоғоз ишлаб чиқариш кимёси ва технологияси (кимё фанлари). Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.DSc/K109.
Илмий маслаҳатчи: Саримсоқов Абдушкур Абдуҳалилович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Полимерлар кимёси ва физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Полимерлар кимёси ва физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.K/FM/T.36.01.
Расмий оппонентлар: Акбаров Ҳамдам Икромович, кимё фанлари доктори, профессор; Набиева Ирода Абдусаматовна, техника фанлари доктори, профессор; Нормахаматов Нодирали Сахобаталиевич, кимё фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Биорганик кимё институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қуйи қовушқоқли техник ва тозаланган КМЦ синтез қилиш қонуниятларини тадқиқ этиш, уларнинг таркиби, тузилиши, хосслари ва карбоксиметиллаш жараёнларининг кинетикасини ўрганиш ҳамда уларни ишлаб чиқариш технологиясини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фармацевтика ва озиқ-овқат саноати учун қуйи қовушқоқли, сувда эрувчан, юқори тозаликдаги полисахаридлар ҳосилаларини синтез қилишнинг илмий асослари такомиллаштирилди;
кам миқдордаги алкилловчи агент сарфланган ҳолда қуйи (АД-0,38-0,42) ва юқори (АД-1,37) алмашиниш даражали сувда тўлиқ эрувчан КМЦ намуналари олинган ва импорт ҳисобига келтириладиган реагент – монохлор сирка кислотаси сарфи 30-55% гача пасайтириш имконини вужудга келтирган;
қаттиқ фазада ва этил спирти муҳитида ПЦ, КЦ ва МКЦ карбоксиметиллаш реакцияси ва реакция кинетикаси таққослаб тадқиқ этилган. Олинган натижалар асосида ПЦ, КЦ ва МКЦни карбоксиметиллаш реакцияси тезлиги, фаолланиш энергияси ва иссиқлик эффектлари қийматлари аниқланган;
органик ва анорганик қўшимча тузлардан тозалаш шароитини техник КМЦ таркибига таъсири тадқиқ этилган. Техник КМЦ намуналарини тозалаш жараёнида 0,3-0,6 % сирка кислотасини қўллаш орқали юқори миқдордаги асосий модда тутган КМЦ олишга олиб келган ва таркибидаги ортиқча ишқорни нейтралаш ва муҳитнинг рН кўрсаткичини пасайтириш ҳисобига этил спирти сарфини 40-50 % гача пайстиришга эришиш имконияти кўрсатилган;
техник КМЦ асосида уни сувда эримайдиган кислотали Н-КМЦ шаклига ўтказиш, таркибидаги қўшимчалардан сувда ювиш ва ишқорнинг спиртдаги эритмаси иштирокида сувда эрувчан Na-КМЦ шаклига ўтказиш орқали таркибида юқори даражада асосий модда тутган қуйи қовушқоқли КМЦ олишнинг янги усули яратилган. Н-КМЦни қуритиш жараёнида карбоксил ва гидроксил гуруҳлар орасида барқарор ковалент боғлар ҳисобига тикилган структура ҳосил бўлиши карбоксил гуруҳлар миқдорини ва термик таҳллиллар орқали аниқланган;
қуйи қовушқоқли КМЦ эрувчанлик ва реологик хоссаларига синтез шароити ва карбоксиметил ўринбосарлар жойлашишининг таъсири ўрганилди. Гидроксил гуруҳларининг реакцион фаоллиги ва реакция шароитларига боғлиқ равишда, бир хил ПД ва АД қийматларида ҳам уларнинг эрувчанлиги, реологик хоссалари ва бошқа кўрсаткичлари бир-биридан фарқ қилиши кўрсатилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қуйи қовушқоқли техник ва тозаланган КМЦ синтез қилиш бўйича олинган илмий тадқиқотлар натижалари асосида:
ихтиро учун патент олинган IAP 06198 «Тозаланган натрий карбоксиметилцеллюлоза олиш усули», 30.04.2020 й, Бюлл. №4 (228). Натижада озиқ-овқат, фармацевтика ва бошқа саноатлар учун юқори даражада тозаланган, қуйи қовушқоқли КМЦ олиш имконини берган;
ихтиро учун патент олинган IAP 04429 «Натрий карбоксиметилцеллюлоза олиш усули» 31.10.2011 й, Бюлл. №10. Натижада қаттиқ фазада юқори сифатли КМЦ олиш имконини берган;
ихтиро учун патент олинган IAP 05084 «Қийин ёнувчан ёғоч қипиқли плиталарини ишлаб чиқариш учун пресс-композиция», 30.09.2015 й, Бюлл. №9. Натижада қуйи қовушқоқли КМЦ маркаларини қийин ёнувчан ёғоч қипиқли композиция таркибига киргизиш орқали физик-механик кўрсаткичлари стандарт талабларига жавоб берадиган ёғоч-қипиқли плиталар олиш имконини берган; 
Тs 19515439-06:2019 ««ASDAFOOD» тозаланган карбоксиметилцеллюлоза натрий тузи» ташкилотнинг стандарти ишлаб чиқилган. Натижада маҳсулот сифат кўрсаткичларини баҳолаш ва уларни назорат қилиш имконини берган;
««ASDAFOOD» тозаланган карбоксиметилцеллюлоза ишлаб чиқариш учун тажриба-саноат технологик регламенти ишлаб чиқилган. Натижада маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнини бошқариш ва хавфсизлигини таъминлаш имконини берган;
тозаланган Na-карбоксиметилцеллюлоза ишлаб чиқаришнинг техник-иқтисодий асосномаси ишлаб чиқилган. Натижада маҳсулот ишлаб чиқаришда хомашё, кимёвий регентлар, энергия ва материаллар сарфи ҳамда бошқа иқтисодий ҳаражатларни аниқлаш имконини берган;
тозаланган КМЦ ишлаб чиқаришнинг такомиллаштирилган технологияси «PROMXIM IMPEX» МЧЖ («PROMXIM IMPEX» МЧЖнинг 2021 йил 02 июндаги 02/06-сонли хати) базасида жорий қилинган. Натижада жорий этилган технология озиқ-овқат, фармацевтика ва тиббиёт саноати учун импорт ўрнини босувчи, юқори даражада тозаланган КМЦ нинг маркаларини ишлаб чиқариш имконини берган.