Эрназаров Азизбек Илхомжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қишлоқ хўжалиги экинларини эгатлаб суғоришда тупроқ намлигини бошқаришнинг гидравлик усулларини такомиллаштириш”, 05.09.07 - “Гидравлика ва муҳандислик гидрологияси” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4.PhD/Т1491.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Хамраев Шавкат Рахимович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ҳодим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ирригация ва сув муаммолари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ирригация ва сув муаммолари илмий-тадқиқот институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.41/30.04.2021.T.131.01 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Фатхуллаев Алишер Мирзотиллаевич, техника фанлари доктори, профессор,
Латипов Шохбоз Алишер ўғли, техника фанлари бўйича фалсафа доктори, PhD ,
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қишлоқ хўжалиги экинларини эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳаси ҳолати динамикасини бошқаришнинг гидравлик усулларини такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Сен-Венан тенгламалари асосида эгат тубидаги ишқаланиш кучларини ҳисобга олган ҳолда эгат бўйича оқим чуқурлиги динамикасининг гидравлик модели ишлаб чиқилди;
Сен-Венан тенгламалари ҳамда стохастик назария усуллари асосида ностационар ғадир-будир эгат бўйича беқарор сув ҳаракатининг стохастик модели ишлаб чиқилди;
эгатдаги ишқаланиш кучларини ҳисобга олган ҳолда эгат бўйича оқим тезлиги динамикасининг тенгламаси асосида ғўзани эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳасидаги намлик динамикасини бошқаришнинг гидравлик модели ишлаб чиқилди;
қишлоқ хўжалиги экинларини суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳасидаги намликни улчаш, агромелиоратив параметрлар бўйича маълумотларни йиғиш ва масофадан узатиш ускунаси ҳамда компьютер дастури ишлаб чиқилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қишлоқ хўжалиги экинларини эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳасидаги намлик динамикасини бошқаришнинг гидравлик усулларини такомиллаштириш асосида:
эгат тубининг махаллий ностационарлигини ифодаловчи кубик сплайн функция кўринишидаги шартлар асосида ғўзани эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳасидаги намлик динамикасини бошқаришнинг гидравлик модели такомиллаштирилган. Ғўзани эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳаси ҳолатини бошқариш бўйича ускуна ва компьютер дастури ишлаб чиқилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 24 августдаги 03/27-2447 рақамли маълумотномаси). Натижада, такомиллаштирилган услуб суғориладиган майдонларнинг сув-туз баланси ҳисоби учун дисперсия параметрларини аниқлаш имконини яратади;
ўсимлик қатламидан бўладиган эвопотранспирация потенциалини аниқлашнинг ишлаб чиқилган компьютер дастури Аму-Қашқадарё ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси фаолиятига тадбиқ этилди (Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 24 августдаги 03/27-2447 рақамли маълумотномаси). Ишнинг асосий натижалари 2017-2020 йилларда амалга оширилган ВА-ҚХФ-5-003 “Қишлоқ хўжалиги экинларини эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиши жараёнлари динамикаси қонуниятлари” фундаминтал лойиҳаси доирасида синалган ва тавсия этилган;
ғўзани эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳаси ҳолатини бошқариш бўйича ускуна ва компьютер дастури Қуйи-Сирдарё ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси фаолиятига тадбиқ этилди (Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 24 августдаги 03/27-2447 рақамли маълумотномаси).
қишлоқ хўжалиги экинларини эгатлаб суғоришда тупроқ-грунт намланиш соҳасидаги намлик динамикасини бошқаришнинг такомиллаштирилган гидравлик усулларини жорий қилиниши натижасида 5-6 фоизга қадар суғориш суви иқтисод қилинишига эришилди.