Абдувоҳидов Фахриддин Мелигалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сурхондарё вилояти мусиқали драма театрининг шаклланиш ва тараққиёт босқичлари», 17.00.01 – Театр санъати.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/San72.
Диссертация бажарилган муассаса (муассасалар) номи: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти.
Илмий раҳбар: Ризаев Аманулла Зуфарович, санъатшунослик фанлари номзоди, профессор в.б.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти, PhD.08/28.08.2020.San.121.01
Расмий оппонентлар: Ҳамидова Марфуа Азизовна, санъатшунослик фанлари доктори, профессор; Исмоилов Анвар Ҳамдамжонович, санъатшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат хореография академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Сурхондарё вилояти мусиқали драма театрининг шаклланиш ва ривожланиш босқичларини ижтимоий, маданий-тарихий, назарий ва методологик омиллар кесимида аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Сурхондарё театрининг бахшилар, қизиқчилар, ҳофизлар, созанда ва раққослар каби халқ томоша санъати намояндаларидан иборат Жарқўрғон ҳаваскорлик театр труппаси негизида ташкил топганлиги исботланган;
тарихий, мумтоз ва замонавий асарларни саҳналаштиришда муболаға, шартлилик, бадиҳагўйлик каби Сурхондарё халқ оғзаки ижодига таянилганлиги ҳамда маҳаллий урф-одатлар, ўйинлар, куй-қўшиқлар акс этган фольклор-этнографик хусусиятларнинг спектакллар мазмунига сингдирилганлиги аниқланган;
сценография, саҳна безаклари ва костюмларни тайёрлашда сурхон воҳасига хос бўлган ранг-баранглилик, ёрқинлик, ўткир характерлилик, халқ ҳунармандчилиги, миллий каштачилик каби этник бадиий услублардан фойдаланилганлиги далилланган;
Сурхондарёнинг чегара ҳудудда жойлашганлиги сабабли вилоят театрида терроризм, наркомания, одам савдосига қарши кураш ғоялари акс этган ватанпарварлик руҳидаги саҳна асарларига кўпроқ устуворлик берилганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сурхондарё вилояти мусиқали драма театрининг шаклланиш ва тараққиёт босқичлари юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
миллий урф-одатлар, ўйинлар, куй-қўшиқлар акс этган фольклор-этнографик хусусиятларнинг спектакллар мазмунига сингдирилганлиги аниқланган янгиликдан халқимиз, айниқса ўсиб келаётган ёш авлоднинг дунёқараши, маънавий олами ва эстетик дидининг шаклланишига хизмат қилувчи бадиий пухта спектакллар саҳналаштиришда, пойтахт ва вилоят театрларида саҳналаштирилган янги спектаклларнинг жамоатчилик муҳокамаларида, шунингдек, Республика театр жамоалари фаолиятини комплекс ўрганишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2020 йил 26 октябрдаги 01-12-06-4752-сон маълумотномаси). Натижада, театр санъатидаги ташкилий-ижодий жараёнларни ўрганиш, кўрик-фестиваллар ташкил этиш имкони яратилган;
Сурхондарё вилояти мусиқали драма театрида саҳналаштирилган тарихий ва замонавий мавзудаги спектаклларда илғор фикрлайдиган, дунёқараши, турмуш тарзи, ватанпарварлиги билан инсонларга ўрнак бўладиган замондош образини яратишдаги ўзига хосликлар, режиссурада юзага келган бадиий, ғоявий, услубий анъана ва замонавий тенденцияларнинг бугунги кундаги моҳияти акс этган масалалар Санъатшунослик (театршунослик, саҳна ва экран санъати драматургияси) таълим йўналишининг “Ўзбек театр тарихи” ҳамда “Драматургия асослари” фанлари бўйича ўқув адабиётларини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 2 ноябрдаги 89-03-06-4343-сон маълумотномаси). Натижада, талабаларнинг актёрлик маҳорати, режиссёрлик санъати, театр тарихи соҳаларида асосли манбаларга эга бўлишларига хизмат қилган;
сценография, саҳна безаклари ва костюмларни тайёрлашда этник ранг-баранглик, ўткир характерлилик, рамзийлик, образлилик сингари бадиий услублардан фойдаланилганлик юзасидан олинган янгиликдан Ўзбекистон театрлари репертуарини шакллантиришда, долзарб мавзу ва жанрларда спектакллар саҳналаштиришда, театр фестиваллари, кўрик-танловлар, илмий-ижодий конференция ва анжуманлар ўтказишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Театр Арбоблари уюшмасининг 2020 йил 5 августдаги 01-02-45-сон маълумотномаси). Натижада, томошабинлар ўзбек театр санъати тарихи ва бугунги жараёнлари ҳақида муҳим маълумотларга эга бўлишган;
худудий жойлашувни инобатга олган ҳолда вилоят театрида ватанпарварлик руҳидаги саҳна асарларига устуворлик берилганлиги хусусидаги янгиликдан Сурхондарё вилоятида мавжуд профессионал ҳамда ҳаваскорлик театрлари ва бадиий жамоаларнинг ижодий-ташкилий фаолиятида, шунингдек, санъат мактабларининг ўқув адабиётларини такомиллаштиришда фойдаланилган (Сурхондарё вилояти Маданият бошқармасининг 2020 йил 24 августдаги 01-19/137-8-сон маълумотномаси). Натижада, театрлар репертуарларининг янги асарлар билан бойишига хизмат қилган, ўқувчилар ўзбек театри тарихига оид муҳим маълумотларга эга бўлишган.