Алланазарова Шолпан Артикбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундаш механизмлари», 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Ped535.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти.
Илмий раҳбар: Сафарова Рохат Гайбиллаевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Нукус давлат педагогика институти, DSc.03/30.12.2019.Ped.34.01.
Расмий оппонентлар: Юзликаев Фарит Рафаилович, педагогика фанлари доктори, профессор; Пазылов Арзы Кенжебаевич, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундаш механизмларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
баҳс-мунозара вазиятларининг таркиби, мазмуни ва ўқувчиларда баҳс-мунозарага киришиш кўникмаларини ривожлантириш жараёни тузилмаси ҳамкорлик, субъективлик, ўзаро ҳурмат, қизиқиш ва эҳтиёжларни инобатга олиш, индивидуал ёндашув, эркин танлов принциплари асосида аниқлаштирилган;
шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларнинг баҳс-мунозарага киришувчанлик даражасини ифодаловчи индикатор кўрсаткичлари коммуникатив, ўзини ўзи ривожлантириш, фаол фуқаролик, миллий ва умуммаданий таянч компетенцияларни шакллантириш жараёнида билимларни интеграциялаш ва ғояларни генерациялаш имкониятларини кенгайтириш асосида аниқланган;
ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундашга йўналтирилган дидактик вазиятларга таъсир этувчи субъектлар фаолиятининг изчиллиги ва узвийлигини таъминлаш механизми “ўқитувчи-ўқувчи”, “ўқувчи-ўқувчи” муносабатларини демократлаштириш асосида синергетик педагогика имкониятларидан фойдаланиш ва педагогнинг фасилитаторлик функциясини кенгайтириш орқали такомиллаштирилган;
ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундашга йўналтирилган педагогик жараён модели дидактик вазиятларнинг ўзига хос педагогик-психологик хусусиятлари ва йўналишларини белгилаш натижасида ўқув мунозараси вазиятларида амал қилиниши лозим бўлган тартиб қоидаларга устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундаш юзасидан олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
баҳс-мунозара вазиятларининг таркиби ва мазмунини танлашнинг устувор принципларини аниқлаш, ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундашга йўналтирилган дидактик вазиятларнинг ўзига хос педагогик-психологик хусусиятлари ва йўналишларини белгилашга доир таклиф ва тавсияларидан бўлажак педагог ва психологлар учун “Uliwma psixologiya” номли ўқув қўлланмани яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 24 август 603-сон буйруғи, гувоҳнома № 603-046). Натижада талабаларнинг ўқувчиларда шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларни шакллантириш ва бунда ўқувчиларда баҳс-мунозарага киришишига доир педагогик ва психологик кўникмаларининг ривожланишига эришилган;
шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларни баҳс-мунозарага киришувчанлик даражасини аниқлашга ва ўқувчиларда коммуникатив, ўзини ўзи ривожлантириш, фаол фуқаролик, миллий ва умуммаданий таянч компетенцияларни шакллантиришга доир таклиф ва тавсиялардан ФЗ-2016-0909111822 рақамли “Дарсликлар ва ўқув адабиётлари мазмунига Шарқ педагогик тафаккури дурдоналарини сингдириш орқали ўқувчиларда “оммавий маданият”га қарши курашчанлик кўникмаларини шакллантириш механизмлари” мавзусидаги (2017-2020 йй.) фундаментал лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2020 йил 9 декабрь 02-02/4-1493-сон маълумотномаси). Натижада шахсга йўналтирилган дидактик вазиятларда ўқувчиларнининг баҳс-мунозарага киришиш кўникма ва малакаларини ривожлантиришга доир ўқув фаолияти натижаларини аниқлашга эришилган;
ўқувчиларни баҳс-мунозарага ундашга йўналтирилган дидактик вазиятларга таъсир этувчи субъектлар фаолиятининг изчиллиги ҳамда узвийлигини таъминлашга доир таклиф ва тавсиялардан Ф1-ХТ-0-92997 рақамли “Ёшларни умуминсоний, миллий ва тарихий қадриятлар уйғунлиги асосида маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг муаммолари” (2014-2017 йй.) мавзусидаги амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2020 йил 9 декабрь 02-02/4-1493 сон, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши 2020 йил 5 декабрь 07-04/0-12/2072 сон маълумотномалари). Натижада дидактик вазиятларни яратувчи субъектларнинг фаолиятини изчил ва узвий ташкил этиш, баҳс-мунозаралар натижасида ўқувчиларнинг миллий ва умуминсоний қадриятларга бўлган қизиқишларини оширишга эришилган.