Мирхасилова Зулфия Кочкаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ер ости сувларидан фойдаланиб суғориладиган ерларнинг сув таъминотини ошириш (Фарғона вилояти мисолида)», 06.01.02–Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Т1039.
Илмий раҳбар: Якубов Мурат Адылович, техника фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини меҳанизациялаш муҳандислари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти, DSс.27.06.2017.Т.10.02.
Расмий оппонентлар: Муродов Рустам Анварович, техника фанлари доктори; Шерматов Ёрмат, техника фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: ГИДРОИНГЕО институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона вилоятида сув тақчил йилларида ер остидан тортиб олинадиган сувларнинг миқдори ва сифати шаклланишининг қонуниятларини аниқлашдан ва халқ хўжалигида ишлатиш бўйича комплекс тадбирларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фарғона вилояти ҳудудларида сув ва ер ресурсларидан фойдаланишнинг замонавий ҳолати баҳоланган ва гидрогеологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ер ости сувларининг шакланиш ҳолати асосланган;
сув-туз балансларини ҳисоблаш усули туманлар бўйича сизот сувлар чуқурлиги ва сув тақчил йилларни ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган;
экинларни суғориш учун тўлиқ ер ости сувларидан фойдаланиш технологиялари асослаб берилган;
ер ости сувларида фойдаланганда уларнинг тупроқ-мелиоратив жараёнларга салбий таъсирининг олдини олиш учун қўшимча сув бериш усуллари сув-туз баланси модели ёрдамида такомиллаштирилган;
ер ости сувларини эгатлаб суғоришда ишлатишда уларнинг эгат узунлиги бўйича фильтрацияни аниқлаш усули математик модел ёрдамида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Фарғона вилояти суғориладиган ерларини ҳозирги шароитларда баҳолашнинг илмий тадқиқотлари асосида:
Фарғона вилояти ҳудудларида сув ва ер ресурсларидан фойдаланишнинг замонавий ҳолати ва ер ости сувларининг шаклланишига оид таклифлар Сув хўжалиги вазирлиги тасарруфидаги Фарғона вилояти Сирдарё Сўх ирригация тизими ҳавза бошқармаси ҳузуридаги насос станциялари ва энергетика бошқармасида жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 январдаги 04/25-382-сон маълумотномаси). Натижада вилоятда кам сув ресурсларига эга бўлган районлар учун мелиоратив чоралар белгилаш режалаштирилган;
сув-туз балансларини ҳисоблаш усули Сув хўжалиги вазирлиги тасарруфидаги Фарғона вилояти Қува тумани ирригация бўлимида жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 январдаги 04/25-382-сон маълумотномаси). Натижада суғориладиган ерларда оптимал мелиоратив ҳолатининг меъёрий қийматлари аниқланган;
экинларни суғориш учун тўлиқ ер ости сувларидан фойдаланиш технологиялари Сув хўжалиги вазирлиги тасарруфидаги Фарғона вилояти Қува тумани ирригация бўлимида ва “Гайназаров Раимжон файз” фермер хўжалигида жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 январдаги 04/25-382 сонли маълумотномаси). Натижада вилоятнинг Қува тумани “Гайназаров Райимжон Файз” фермер хўжалиги суғориш майдонларида ер ости сувларидан қўшимча манба сифатида фойдаланилган ва пахта ҳосилдорлигини 5,4 ц/га оширишга эришилган;
ер ости сувларида фойдаланганда уларнинг тупроқ-мелиоратив жараёнларга салбий таъсирини олдини олиш учун қўшимча сув бериш меъёрлари Сув хўжалиги вазирлиги тасарруфидаги Фарғона вилояти Сирдарё Сўх ирригация тизими ҳавза бошқармаси ҳузуридаги насос станциялари ва энергетика бошқармасида ва Қува тумани ирригация бошқармасида жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 январдаги 04/25-382-сон маълумотномаси). Натижада тупроқнинг сув ўтказувчанлигига қараб суғориш меъёрлари аниқланган;
ер ости сувлари билан фойдаланиш хусусиятлари ва вилоятнинг ҳар хил зоналарида дренаж сувларининг шаклланиш қонуниятлари Сув хўжалиги вазирлиги тасарруфидаги Фарғона вилояти Сирдарё Сўх ирригация тизими ҳавза бошқармаси ҳузуридаги насос станциялари ва энергетика бошқармасида ва Фарғона вилояти “Мусажон Исмоилов” сув истеъмолчилар уюшмасида жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 январдаги 04/25-382-сон маълумотномаси). Натижада дренаж сувларини суғоришга қўшимча фойдаланиш илмий асосланган, суғориладиган ерларнинг сув таъминотини 18–20% га ошириш имконини берган.