Ақчаев Фаррух Шавкатовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Жиззах воҳаси муқаддас қадамжолари ва зиёратгоҳлари», 07.00.07–Этнография, этнология ва антропология (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2018.3.PhD/Tar365.
Илмий раҳбар: Аширов Адҳамжон Азимбоевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти. DSc.02/30.12.2019.Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Дониёров Алишер Худайбердиевич, тарих фанлари доктори профессор; Абдулаҳатов Нодиржон Ураимович тарих фанлари номзоди доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жиззах воҳасининг қадамжолари ва зиёратгоҳларини этнографик материаллар асосида уларнинг этнолокал хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Жиззах воҳаси зиёратгоҳларининг шаклланиши (тарихий шахслар, табиат мўжизалари, ҳайвонларни муқаддаслаштириш), жойлашуви (тоғли, тоғолди ва текислик) ҳамда зиёратчиларнинг ижтимоий таркиби (маълум касб эгалари, аёллар ва ёшлар)га кўра таснифий хусусиятлари очиб берилган;
зиёратгоҳларда умумўзбек маданиятига хос жиҳатлар билан бирга ҳудудий-локал маросимлар (Пода қўшиш, Авлодлар учрашуви), маросим таомлари (умоч оши, сутли ва сут аралаштириб тайёрланадиган таомлар) ва турли атрибутларнинг структурал-cемантик функциялари аниқланган;
воҳа қадамжо ва зиёратгоҳларидаги табиат объектлари (булоқлар, дарахтлар, тош ва ғорлар ҳамда жониворлар)ни ҳимоя қилиши билан боғлиқ мифологик қарашлар ва инончлар минтақада “этноэкологик қўриқхона” тарзидаги муносабатга сабаб бўлганлиги асослаб берилган;
Жиззах вилоятида жойлашган зиёратгоҳлар IT технологиялари асосида рақамлаштирилиб, уларнинг электрон базаси, харитаси ва мобиль илова дастури яратилган ҳамда янги сайёҳлик йўналишлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жиззах воҳаси муқаддас қадамжолари ва зиёратгоҳлари бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Жиззах воҳаси муқаддас қадамжолари ва зиёратгоҳларининг тарихи, уларда мавжуд мақбара ва иншоотларнинг меъморий тузилиши, воҳадаги зиёратгоҳлар билан боғлиқ афсона ва ривоятларни ўрганиш бўйича амалга оширилган этнографик тадқиқотлар асосида йиғилган маълумотлардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди Жиззах вилоят муассасаси томонидан аҳолининг Жиззах воҳаси маданий мерос объектларига бўлган муносабатини шакллантириш мақсадида буклет, тарқатма материаллар ва фотоальбом тайёрлаш ҳамда худудий ривожлантириш дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2019 йил 8 октябрдаги 01-41-сон маълумотномаси). Бу натижалар маданий меросни сақлаш, аҳоли ўртасида номоддий ва моддий маданиятга бўлган муносабатни янада юксалтириш, уларни келажак авлодга етказиш ва миллий меросни кенг миқёсда тарғиб қилишда муҳим манбавий асос бўлиб хизмат қилган;
Жиззах воҳаси муқаддас қадамжолари ва зиёратгоҳларининг географик ўрни, уларнинг таснифи, зиёратгоҳларга номи берилган шахслар тўғрисидаги маълумотларни ўрганиш ҳамда ички туризмни ривожлантириш имкониятлари бўйича амалга оширилган тадқиқот натижаларидан Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси Жиззах вилояти ҳудудий бўлими томонидан зиёрат туризми йўналишларини ташкил қилишда фойдаланилган (Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2019 йил 18 октябрдаги 05-22/7654-сон маълумотномаси). Бу эса Жиззах вилоятида ташқи ва ички туризмни ривожлантириш, минтақада зиёрат туризми бўйича янги йўналишларни очилишига манбавий асос бўлган;
муқаддас қадамжо ва зиёратгоҳлар тарихи, зиёратгоҳлар билан боғлиқ халқона қарашларнинг жамият маънавий ҳаётида тутган ўрни, воҳада зиёрат туризмини ташкил этиш имкониятларига оид маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Дунё бўйлаб” телеканали “Тафсилот” ва “Телесаёҳат” кўрсатувларининг Жиззах вилоятига бағишланган махсус сонларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Дунё бўйлаб” телеканали ДУКнинг 2019 йил 8 октябрдаги 08-14-406-сон маълумотномаси). Бу илмий натижаларнинг қўлланилиши кенг жамоатчиликка Жиззах воҳаси муқаддас қадамжолари ва зиёратгоҳлари тарихи ҳамда уларда ўтказиладиган маросимлар билан боғлиқ маълумотларни етказишга хизмат қилган.