Зарифов Шердор Шухратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология ўқув фанини инновацион таълим технологиялари асосида ўқитиш методикасини такомиллаштириш”, 13.00.02 - Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари (биология)).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.2.PhD/Ped10035.
Илмий раҳбар: Рахматов Учкун Эргашевич, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети ҳузуридаги PhD.03/30.12.2019.B.20.04 рақамли Илмий кенгаш асосидаги бир марталик Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Мирзаева Нодира Абдухамидовна, педагогика фанлари доктори, доцент; Сапаров Турдибай Толибаевич, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология ўқув фанини инновацион таълим технологиялари асосида ўқитиш методикасини такомиллаштириш бўйича амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология дарсларини Б.Блумнинг ўқув мақсадлари таксономияси асосида мураккаблик даражаси фарқланувчи ўқув топшириқлари орқали оптималлаштиришга хизмат қилувчи илмий-назарий ёндашувни ишлаб чиқиш, бунда назария ва амалиёт уйғунлигига эришиш, ўқувчиларнинг ижодий фаолиятини адаптив ёндашувлар асосида табақалаштириш, шунингдек, таълим жараёнининг тадқиқий компонентини босқичма-босқич кенгайтиришга устуворлик бериш асосий методик йўналиш сифатида аниқлаштирилган;
ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология фанини ўқитишда инновацион таълим жараёнининг методик тузилмаси - яъни, унинг ташкилий, мақсадга йўналтирилган, мантиқий-тузилмали ва диагностик-натижавий компонентлари - виртуал таълим муҳитининг асинхрон имкониятларига асосланган мустақил таълим элементларини интеграциялаш орқали янгича мазмунда ишлаб чиқилди. Мазкур ёндашув биология таълимида ўқувчининг индивидуал ўқув траекториясини шакллантириш, ўзлаштириш даражасини мониторинг қилиш ҳамда дарс жараёнини функсионал мослашувчанлик асосида қуришга методик жиҳатидан такомиллаштирилган;
хорижий мамлакатлар тажрибаси таҳлили асосида ихтисослаштирилган мактабларда биология фанини инновацион ёндашувлар асосида ўқитишга доир илмий-назарий модел консепсияси ишлаб чиқилган. Мазкур модел замонавий таълим технологияларининг интеграцияси, ўқув фаолиятининг интерактивлиги, ўқувчининг мустақил ва ижодий тафаккурини ривожлантиришга йўналтирилган ёндашувларни ўз ичига олган бўлиб, унинг амалий қўлланиш механизмлари тизимли асосда такомиллаштирилган;
ихтисослаштирилган мактабларнинг 8-синф ўқувчилари учун анатомия фанини инновацион технологиялар асосида ўқитишга хизмат қилувчи электрон ўқув қўлланма ишлаб чиқилган. Мазкур қўлланма таркибига интеграцияланган рақамли таълим воситаларнинг (мултимедиа ресурслари, интерактив тестлар, виртуал тажриба модуллари ва ўйинли топшириқлар) самарали қўлланиш имкониятлари тизимлаштирилиб, уларнинг ўзаро синхронлашган ҳолда таълим жараёнига татбиқ этилиши учун методик тизим ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология ўқув фанини инновацион таълим технологиялари асосида ўқитиш методикасини такомиллаштириш бўйича олинган тадқиқот натижалар асосида:
ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология дарсларини Б. Блумнинг ўқув мақсадлари таксономияси асосида мураккаблик даражаси фарқланувчи ўқув топшириқлари орқали оптималлаштиришга хизмат қилувчи илмий-назарий ёндашувни ишлаб чиқиш, бунда назария ва амалиёт уйғунлигига эришиш, ўқувчиларнинг ижодий фаолиятини адаптив ёндашувлар асосида табақалаштириш, шунингдек, таълим жараёнининг тадқиқий компонентини босқичма-босқич кенгайтиришга устуворлик бериш асосий методик йўналиш сифатида аниқлаштиришга оид тавсиялар “Биологиядан масала ва машқлар ечиш (Одам ва унинг саломатлиги)” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университетининг 2025-йил 04 июлдаги 22-01-129/22-сон маълумотномаси). Натижада, ўқитувчиларнинг иннивацион таълим муҳитида таълим сифати ва самарадорлигини ривожлантиришга қаратилган илмий-оммабоп адабиётлардан қўшимча адабиёт сифатида фойдаланишга шароит яратилган;
ихтисослаштирилган мактабларда 8-синф биология фанини ўқитишда инновацион таълимнинг ташкилий, мақсадга йўналтирилганб мантиий- тузилмалиб диогностик натижавий методик тузилмаси виртуал талим муҳитининг асинхрон имкониятига уйгунлашган мустақил талим элементларини интеграциялаш асосида такомиллаштириш буйича тавсиялар “Биологиядан масала ва машқлар ечиш (Одам ва унинг саломатлиги)” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университетининг 2025-йил 04 июлдаги 22-01-129/22-сон маълумотномаси). Бу эса биология фани ўқитувчиларнинг ўқув фаолиятларида интерактив таълим ресурслари билан ишлаш самарадорлигини ошириш орқали биология (Одам ва унинг саломатлиги) фанини ўқитиш жараёнларини тизимлаштириш имконини берган;
хорижий мамлакатлар тажрибаси таҳлили асосида ихтисослаштирилган мактабларда биология фанини инновацион ёндашувлар асосида ўқитишга доир илмий-назарий модел консепсияси ишлаб чиқилди. Мазкур модел замонавий таълим технологияларининг интеграцияси, ўқув фаолиятининг интерактивлиги, ўқувчининг мустақил ва ижодий тафаккурини ривожлантиришга йўналтирилган ёндашувларни ўз ичига олган бўлиб, унинг амалий қўлланиш механизмлари тизимли асосда такомиллаштиришга оид таклифлар “Биологиядан масала ва машқлар ечиш (Одам ва унинг саломатлиги)” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университетининг 2025-йил 04 июлдаги 22-01-129/22-сон маълумотномаси). Натижада, бўлажак биологиа фани ўқитувчиларининг биология фанига оид креатив компетенсияларни ривожлантириш босқичлари ва баҳолаш мезонларини аниқлаш имкони кенгайтирилган;
ихтисослаштирилган мактабларнинг 8-синф ўқувчилари учун анатомия фанини инновацион технологиялар асосида ўқитишга хизмат қилувчи электрон ўқув қўлланма ишлаб чиқилди. Мазкур мажмуа таркибига интеграцияланган рақамли таълим воситаларнинг (мултимедиа ресурслари, интерактив тестлар, виртуал тажриба модуллари ва ўйинли топшириқлар) самарали қўлланиш имкониятлари тизимлаштирилиб, уларнинг ўзаро синхронлашган ҳолда таълим жараёнига татбиқ этилиши учун методик тизим ишлаб чиқилшга оид тавсиялар “Биологиядан масала ва машқлар ечиш (Одам ва унинг саломатлиги)” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университетининг 2025-йил 04 июлдаги 22-01-129/22-сон маълумотномаси). Натижада, таълимни ахборотлаштириш шароитида узлюксиз таълим муассасаларида фаол ахборот алмашиш имконияти ва интерактив технологиялардан ижодий фойдаланиш компетенсиясига эга кадрларни тайёрлаш самарадорлиги ортган.
