Назаров Баходир Абдусаматовичнинг
педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи):
“Умум таълим мактабларида информатика ва ахборот технологиялари фанини дастурий воситалар асосида ўқитиш методикаси (5-синф информатика ва ахборот технологиялари фани мисолида)”, 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (техника фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Ped7097
Илмий раҳбар: Лутфуллаев Махмуд Хасанович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқнд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК номи: Самарқанд давлат архитектура-қурилиш университети ҳузуридаги PhD.26/27.02.2020.Т.109.01. рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Каюмова Насиба Ашуровна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Бегбутаев Аъзам Эшпулатович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади умумий ўрта таълим мактабларининг 5-синф “Информатика ва ахборот технологиялари” фанини дастурий воситалар асосида ўқитиш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Анъанавий ва ноанъанавий ўқитиш методикасини таққослаш асосида педагогик инновация, полимодаллик (мултимедиа) тамойили, каби технологик жараёнларни визуал моделлаштиришдан фойдаланиб Cоурсера, АИ Леарнинг Патҳс, Дуолинго АИ каби сунъий интеллектнинг адаптив машқлари орқали 5-синф “Информатика ва АТ” фанидан дарсликдаги мавзулар бўйича КИМнинг тузулмаси ишлаб чиқилган;
сунъий интеллектнинг Граммарлй АИ, Турнитин АИ Феедбаск, ЭЦ э-ратер, компютер кўриш (Сомпутер Висион) ва ўқувчиларга қайси дарслар ёки видеоларни лозимлигини тавсия қила оладиган (Удемй Ресоммендатион АИ, ЁуТубе Эдусатион Ресомменд), расм ва видеолар орқали таҳлил қилиш каби моделлардан фойдаланиб дастурий воситалар ёрдамида визуаллаштириш асосида 5-синф “Информатика ва АТ” фанини ўқитишни методикаси такомиллаштирилган;
Компютер имитацион моделлар асосида ўқитишга йўналтирилган методик модел ишлаб чиқилган. Ушбу моделда интеллектуал Туютор тизимлари (Интеллигент Туторинг Сйстемс – ИЦ) ўқувчининг даражасини таҳлил қилиб, унга индивидуал дарс, машқ ва тушунтириш бериши каби таълимга йўналтирилган, ҳар бир ўқувчига алоҳида ёндашув асосида билим даражасига қараб дарс мазмунини ўзгартириб бориши каби генератив моделлар (ГПТ, Слауде, Гемини) интеграцияси асосида 5-синф “Информатика ва ахборот технологиялари” фанини ўқитиш методикасини такомиллаштирилган.
таълим жараёнида дастурий воситалар асосида визуаллаштириш йўналишида олиб борилган илмий-тадқиқот ишлари Гностик-Эвристик ўқитиш усуллари, аудиовизуал ўқитиш қўлланмалари, ўқитувчининг дидактик тизимлари Адобе Анимате, Адобе Cреативе, Cлоуд билан тўлиқ интеграцияланган технологиялар асосида информатика фанига оид мавзуларни ўзлаштириш даражасининг самарадорлиги аниқлаштирилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Анъанавий ва ноанъанавий ўқитиш методикасини таққослаш асосида педагогик инновация, полимодаллик (мултимедиа) тамойили, каби технологик жараёнларни визуал моделлаштиришдан фойдаланиб Cоурсера, АИ Леарнинг Патҳс, Дуолинго АИ каби сунъий интеллектнинг адаптив машқлари орқали 5-синф “Информатика ва АТ” фанидан дарсликдаги мавзулар бўйича КИМнинг тузулмаси ишлаб чиқишга доир маълумотлардан Самарқанд давлат чет тиллар институтининг “И-2016-4-15 Кутубхона ресурсларидан мобил алоқа асосида тармоқдан фойдаланишнинг дастурий таъминотини яратиш ва татбиқ этиш (олий таълим муассасалари мисолида)” (2016-2018 й.й.) мавзусидаги грант лойиҳасининг “Электрон дарсликлар кутубхонасини яратиш” қисмини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 24-январдаги 121/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, умумий ўрта таълим мактабларида “Информатика ва ахборот технологиялари” фанини ўқитишни ташкил қилишнинг дастурий воситалар асосида визуаллаштириш технологияларидан фойдаланиш самарадорлигини оширишга эришилган;
- сунъий интеллектнинг Граммарлй АИ, Турнитин АИ Феедбаск, ЭЦ э-ратер, компютер кўриш (Сомпутер Висион) ва ўқувчиларга қайси дарслар ёки видеоларни тавсия қила оладиган (Удемй Ресоммендатион АИ, ЁуТубе Эдусатион Ресомменд), расм ва видеолар орқали таҳлил қилиш каби моделлардан фойдаланиб дастурий воситалар ёрдамида визуаллаштириш асосида 5-синф “Информатика ва АТ” фанини ўқитишни методикаси такомиллаштирилшга оид маълумотлардан Самарқанд давлат чет тиллар институтининг “ОТ–Атех-2018-519 Компютер имитацион моделлар асосида виртуал ресурслар Веб - иловасини дастурий таъминотини яратиш” (2018-2020 й.й.) мавзусидаги грант лойиҳасининг “Мултимедиа ишланмалар асосида таълим жараёнини такомиллаштириш” қисмини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 24-январдаги 121/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг “Информатика ва ахборот технологиялари” фани мавзуларига оид билимлари ривожланттирилган;
- таълим жараёнида дастурий воситалар асосида визуаллаштириш йўналишида олиб борилган илмий-тадқиқот ишлари Гностик-Эвристик ўқитиш усуллари, аудиовизуал ўқитиш қўлланмалари, ўқитувчининг дидактик тизимлари Адобе Анимате, Адобе Cреативе, Cлоуд билан тўлиқ интеграцияланган технологиялар асосида информатика фанига оид мавзуларни ўзлаштириш даражасининг самарадорлиги аниқлаштирилган доир маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 1-августдаги 277-сонли буйруғи билан тасдиқланган “Компютер инжинеринги, АТ-сервис, мултимедиа технологиялари, ахборот коммуникация технологиялари соҳасида касб таълим йўналишлари талабалари учун “Ахборот технологияларини дастурий воситалар асосида ўқитиш” номли ўқув қўлланмасини фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 1-августдаги 277-сонли буйруғи билан 277-437 рақамли ўқув адабиётининг нашир рухсатномаси). Натижада, олий таълим тизимида “Ахборот технологиялари” фани бўйича ўқувчиларнинг такомиллаштириш методикасидан фойдаланиш кўникмалари ривожлантирилган.
