Яров Жахонгир Баходировчнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўсма этиологияли ўткир йўғон ичак тутилишини ташхислаш ва даволаш тактикасини такомиллаштириш”, 14.00.40 – Шошилинч тиббиёт (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3448.
Илмий раҳбарлар: Шукуров Бобир Ибрагимович, тиббиёт фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Хаджибаев Фарход Абдухакимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мухамедаминов Шухрат Каримджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Н.В. Склифосовский номидаги Тез ёрдам илмий текшириш институти (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади МСКТ ва ичак декомпрессиясининг кам инвазив усулларидан устувор фойдаланиш йўли билан ўсма этиологияли ўткир йўғон ичак тутилишини ташхислаш ва даволаш тактикасини танлашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўткир обтурацион йугон ичак тутилишини ривожланишида беморларнинг ёш ва жинси, йўлдош касалликлар тури, йўғон ичакнинг шикастланиш сатҳи, ўсма жараёнининг босқичи ва гистологик структураси каби омилларининг касалликнинг клиник кечишини прогнозлашда аҳамияти асосланган;
таклиф этилган мультислайс компютер томография белгилар асосида йўғон ичакнинг шикастланиш даражасини, ўсма жараёнининг табиати ва босқичини, асоратлар ва қорин бўшлиғи метастазларининг мавжудлигини аниқлашга имкон берадиган мажмуавий диагностик ёндашуви ва унинг асосидаги шахсийлаштирилган хирургик даволашнинг стратегиясининг самарадорлиги исботланган;
ўткир обтурацион йуғон ичак тутилишини хирургик даволашида шошилинч очиқ паллиатив радикал операцияларни қўллашни чеклаш ҳамда ичак декомпрессиясининг кам инвазив усулларини қўллашга кўрсатмалар кенгайтирилиши уларнинг хавфсизлиги ва даволаш натижаларини ишончли даражада яхшилаш имкон бериши ҳисобига асосланган;
ўткир обтурацион йугон ичак тутилишини ташхислаш ва даволашда ноинвазив ва кам инвазив ташхислаш (мультислайс компьютер томографияси, ирригография ва колоноскопия) ва даволаш (эндоскопик стентлаш ва кам инвазив кириш орқали колостомия) усулларда асосланган янги ташҳислаш ва даволаш алгоритмининг даволаш тактикасини муқобиллаштиришига, хирургик амалиётларнинг шикастлантириш даражасини камайтиришга ва даволашнинг натижаларини яхшилаши ҳисобига самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
“Ўсма этиологияли ўткир йўғон ичак тутилишини ташхислаш ва даволаш тактикасини такомиллаштириш “ мавзусидаги янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2025 йил 25 апрель 16/15 сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: уткир обтурацион йугон ичак тутилиши билан оғриган беморларнинг ёш ва жинс таркибини, йўлдош касалликлар турини, йўғон ичакнинг шикастланиш сатҳини, ўсма жараёнининг босқичини ва гистологик тузилмасини батафсил мажмуавий таҳлил қилиш орқали ушбу тоифадаги беморларнинг клиник профили тавсифланганлиги 2024 йил 12 мартида Республика шошилинч тиббий ёрдамилмий марказининг (РШТЁИМ) Илмий кенгаши йиғилишида №1 сон баённомаси билан тасдиқланган, “Ўсма эитиологияли ўткир обструктив йўғон ичак тутилишида йўғон ичакни вақтинчалик декомпрессиясини кам инвазив усуллари” мавзусидаги услубий тавсияномада ўз аксини топган. Тавсиянома РШТЁИМ нинг Наманган (07.05.2025 йил; №5/1сон буйруқ) ва Бухоро (28.12.2024 йил; №273 сон буйруқ) филиалларининг клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: уткир обтурацион йугон ичак тутилиши билан оғриган беморларнинг ёш ва жинс таркибини, йўлдош касалликлар турини, йўғон ичакнинг шикастланиш сатҳини, ўсма жараёнининг босқичини ва гистологик тузилмасини батафсил мажмуавий таҳлил қилиш орқали даволаш тактикасини аниқ танлаб олишга ва ташхислаш сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот натижалари кераксиз бўлган ташхислаш муолажаларини қисқартириш ва даволаш самарадорлигини ошириш натижасида бир нафар бемор учун бюджет маблағларидан 575000 сўм, тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=61) 35075000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: илк бор касалликни ўсма табиатини, йўғон ичакнинг шикастланиш даражасини, ўсма жараёнининг босқичини, асоратлар ва қорин бўшлиғи метастазларининг мавжудлигини аниқлашга имкон берадиган бевосита ва билвосита белгиларни ўз ичига олувчи уткир обтурацион йугон ичак тутилишининг мултислайс компютер томография семиотикаси бир тизимга келтирилди ва иллюстрациялар билан тўлиқ баён этилган ҳамда ушбу мураккаб онкологик касалликни хирургик даволашнинг шахсийлаштирилган стратегиясини танлашда мултислайс компютер томография белгилар муҳим роль ўйнаши асосланганлиги 2024 йил 12 мартида Республика шошилинч тиббий ёрдамилмий марказининг (РШТЁИМ) Илмий кенгаши йиғилишида №1 сон баённомаси билан тасдиқланган, “Ўсма этиологияли ўткир обструктив йўғон ичак тутилишида йўғон ичакни вақтинчалик декомпрессиясини кам инвазив усуллари” мавзусидаги услубий тавсияномасига жорий этилган. Тавсиянома РШТЁИМ нинг Наманган (07.05.2025 йил; №5/1сон буйруқ) ва Бухоро (28.12.2024 йил; №273 сон буйруқ) филиалларининг клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: МСКТни қўлланилиши ташхислаш аниқлигини оширишга ва қорин ичи метастазлари хамда асоратларни эрта аниқланиши ҳисобига даволаш натижаларини яхшилашга асос булган. Иқтисодий самарадорлиги: ташхис қўйишни тезлаштириш ва ташхислашнинг самарасиз усулларига бўлган харажатларни пасайтириш натижасида бир нафар бемор учун бюджет маблағларидан 575000 сўм, тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=61) 35075000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: уткир обтурацион йугон ичак тутилишини хирургик даволашда шошилинч очиқ паллиатив радикал операцияларни қўллашни чеклаш ҳамда ичак декомпрессиясининг кам инвазив усулларини қўллашга кўрсатмаларни кенгайтиришнинг мақсадга мувофиқлиги ва хавфсизлиги, бундай ёндашув орқали операцияларнинг шикастлантирувчанлигини камайтириш ва даволаш натижаларини ишончли даражада яхшилаш мумкинлиги исботланганлиги 2024 йил 12 мартида Республика шошилинч тиббий ёрдамилмий марказининг (РШТЁИМ) Илмий кенгаши йиғилишида №1 сон баённомаси билан тасдиқланган, “Ўсма эитиологияли ўткир обструктив йўғон ичак тутилишида йўғон ичакни вақтинчалик декомпрессиясини кам инвазив усуллари” мавзусидаги услубий тавсияномасида ўз аксини топди. Тавсиянома РШТЁИМ нинг Наманган (07.05.2025 йил; №5/1сон буйруқ) ва Бухоро (28.12.2024 йил; №273 сон буйруқ) филиалларининг клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Жарроҳлик амалиётидан кейинги асоратларни 54,3% дан 11,1–14,0%гача, ўлим ҳолатини 19,4% дан 4,6–5,6% гача пасайтирди ва беморларнинг ҳаёт сифатини оширган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Касалхонада даволаниш давомийлиги 11 дан 4 кунгача қисқартирилиши натижасида бир нафар бемор учун бюджет маблағларидан кунига 207000 сўм, тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=61) 12627000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: уткир обтурацион йугон ичак тутилишини ташхислаш ва даволашда ноинвазив ва кичик инвазив ташхислаш (МСКТ, ирригография ва колоноскопия) ва даволаш (эндоскопик стентлаш ва кичик-кириш орқали колостомия) усуллари марказий ўринни эгалловчи янги алгоритм ишлаб чиқилиб, бу алгоритм даволаш тактикасини муқобиллаштиришга, хирургик амалиётларнинг шикастлантириш даражасини камайтиришга ва ушбу оғир хирургик касалликни даволашнинг натижаларини яхшилашга ҳизмат қилиши асосланган. Алгоритм РШТЁИМ нинг клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: даволаш тактикасини оптималлаштириш шикастлантирувчи жарроҳлик аралашувларини камайтиришга ва клиник якунни яхшиланишига еришилган. Иқтисодий самарадорлиги: даволашни кам инвазив усулларини жорий этилиши воситаларни сезиларли тежалишига олиб келган. Анъанавий даволаш усулини таннархи 19800000 сўм, таклиф этилаётган кам инвазив даволаш усулининг энг паст таннарҳи эса 5200000 сўмни ташкил этиб, бир нафар беморга 14600000 сўм, тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=61) 890600000 иқтисод қилиш имконини берган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Ўсма этиологияли ўткир йўғон ичак тутилишини ташхислаш ва даволаш тактикасини такомиллаштириш” мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг 2025 йил 19 апрельдаги 02-02/975-сонли хати юборилган.