Ҳазратқулов Муталлиб Рашидовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Адабий таълимда иншонинг ўрни ва уни ташкил этишнинг илмий-методик асослари”, 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек адабиёти) (педагогика фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.4.PhD/Ped352.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

Илмий раҳбар: Ҳусанбоева Қундузхон Парпалиевна, педагогика фанлари доктори, доцент.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.28.03.2018.Ped.02.05.

Расмий оппонентлар: Ниёзметова Роза Ҳасановна, педагогика фанлари доктори, профессор; Суюнов Ҳусниддин Милтиқбоевич, педагогика фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади:иншони ташкил этишнинг педагогик-психологик хусусиятлари, методик тамойилларини белгилаш, иншо турлари, уларнинг ўзига хос жиҳатларини аниқлаш ҳамда иншоларни текшириш, баҳолаш бўйича илмий жиҳатдан асосланган тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

иншо ёзишда модулли инструкциялардан фойдаланиш ўқувчиларда ёзма нутқ малакаларининг ривожланишига, мустақил фикрлаш кўникмасининг ошишига асос бўлиши аниқланган;

бошланғич синфларда оғзаки ва ёзма иншоларни ташкил этишда жамоавий, эркин ва индивидуал ёндашув ўқувчиларнинг нутқ ва тафаккурини  ривожлантириш билан бир қаторда уларнинг ақлий, руҳий, маънавий юксалишига таъсир этиши асосланган;

умумтаълим мактабларида иншо ёзишнинг мақсади, шакли, мавзуси ва жанрига кўра турлари таснифланган, иншони ташкил этишда ўқитувчи компетентлиги муҳим ўрин тутиши далилланган;

иншони таҳрир қилиш, текширишнинг адабиёт дарсларига хос тартиб-қоидалари ишлаб чиқилган ҳамда уларни баҳолаш мезонлари такомиллаштирилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Мактаб ўқувчилари маънавий камолотини таъминлаш ва адабий таълим самарадорлигини ошириш бўйича олинган натижалар асосида:

иншо ёзишда модулли инструкциялардан фойдаланиш, ўқувчиларда ёзма нутқ малакаларининг ривожлантириш, иншоларни ташкил этишда жамоавий, эркин ва индивидуал ёндашувларга оид таклифларидан Халқ таълими вазирлиги, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Адлия вазирлиги, “Камолот” ёшлар ижтимоий ҳаракати Марказий Кенгашининг 2015 йил 27 апрелдаги 20, 22-ҚҚ, 14/6-5474/6,01-04/464-сон қарори билан тасдиқланган “Ҳуқуқ билимдонлари” республика иншолар танловининг меъёрий-методик таъминоти ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 24 январдаги 01-20-сон маълумотномаси). Натижа танлов иштирокчиларида иншонинг тафаккур мустақиллигини таъминлашдаги, унинг руҳий камолоти ҳамда маънавий соғломлашувидаги аҳамиятини  кўрсатишга хизмат қилган;

ўқувчиларнинг нутқ ва тафаккурини  ривожлантириш,  китобхонлик маданиятини шакллантириш, маънавий оламини бойитиш, сўз бойлигининг оширишга оид таклифлари Самарқанд вилоят телерадиокомпанияси томонидан тайёрланган қатор кўрсатувларни тайёрлашда  фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 19 ноябрдаги 14-01-163-сон маълумотномаси). Мазкур кўрсатувлар ўқувчиларнинг мустақил фикрлаш, кенг дунёқарашни эгаллашга ўргатиш борасидаги маълумотлар билан бойиган;

иншо ёзиш турлари, иншони ташкил этишда ўқитувчи компетентлилиги, жамоавий, эркин ва индивидуал ёндашувлар, иншони таҳрир қилиш ва текшириш хусусиятларига оид таклифлари “Бошланғич синфларда ишларни ўргатиш” ўқув модули мазмунини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 декабрдаги 89-03-4317-сон маълумотномаси). Ушбу ўқув мазмуни бўйича ташкил этилган машғулотлар орқали бўлажак бошланғич синф ўқувчиларнинг иншоларни ташкил этиш, ўтказиш ва баҳолашга оид компетенцияларини ривожлантириш имкони юзага келган.