Ташимов Нурлан Эрполатовичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар воситасида ривожлантириш методикаси (Чизма геометрия фани мисолида)” мавзусидаги 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (Чизмачилик) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Ped8783
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети.
Илмий раҳбар: Мамаражабов Мирсалим Элмирзаевич, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш университети ҳузуридаги Илмий кенгаш асосидаги Бир марталик Илмий кенгаш, PhD.03/08.05.2024А.11.02
Расмий оппонентлар: Зарипов Лочин Рустамович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Кўкиев Бобирмирзо Баходир ўғли, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)., доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон Давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқот мақсади график дастурлар воситасида талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини ривожлантириш методикасига доир тавсияларни талабаларнинг индивидуал таълим траекториясини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг ишининг илмий янгилиги:
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар воситасида ривожлантиришнинг педагогик имкониятлари ва шарт-шароитлари, ташкиллаштириш шакллари, турлари, кўринишларини ҳисобга олган ҳолда, тафаккурини ривожлантирувчи усуллар ва когнитив-мустақиллик даражалари чизма геометрия фанига интеграциялаш асосида аниқлаштирилган;
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятини график дастурлар воситасида ривожлантириш модели, индивидуал таълим траекториясини ҳисобга олган ҳолда, фаолиятнинг хусусиятлари, коррексиялаш, модулли, таксономик, квалиметрик ва компетенсиявий ёндашувлар, график дастурларлар технологиялари, вертикал ва горизонтал интеграциялаш, ўқув материалларини тақдим этишнинг турли даражаларини киритиш асосида ривожлантирилган;
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар (“ГеоГебра”, “Рҳино”, “Т-ФЛЕХ CАД”, “АутоCАД”, “Висио”) воситасида ривожлантириш методикаси, мустақил иш йўриқномалари, индивидуаллаштирилган ўқув-дидактик таъминот, метрик ва позицион масалалар, инновацион таълим технологиялари ва ахборот-методик таъминотини қўллаш асосида ривожлантирилган;
график дастурлар воситасида талабаларнинг чизма геометрия фанидаги мустақил билиш фаолиятига тайёргарлигининг самарадорлиги, мотивацион, когнитив ва фаолиятли мезонларни репродуктив, продуктив, креатив баҳолаш даражаларига мослаштириш ҳамда таълим сифатини оширишга қаратилган касбга йўналтириш, тасаввур қилиш қулайлиги ва мувофиқлигини таъминлаш асосида ривожлантирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олий таълим муассасаларида “Чизма геометрия” фанини ўқитиш жараёнида талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар воситасида ривожлантириш методикаси бўйича ўтказилган тадқиқот илмий натижалари асосида:
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар орқали ривожлантиришнинг педагогик имкониятлари ва шарт-шароитлари, ташкиллаштириш шакллари, турлари, кўникмаларини инобатга олган ҳолда, тафаккурини ривожлантирувчи усуллар ва когнитив-мустақиллик даражалари чизма геометрия фанига интеграциялаш асосида аниқлаштиришга оид тавсиялари “ГеоГебра”, “Рҳино”, “Т-ФЛЕХ CАД”, “АутоCАД” ва “Висио” график дастурларини жорий этиш орқали чизма геометрия фанини ўқитиш жараёнида талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсиялари (моделлаштириш, лойиҳалаш)га доир таклифлардан бакалавриатнинг 60111200-Тасвирий санъат ва муҳандислик графикаси таълим йўналиши учун “Чизма геометрия” фани бўйича Давлат таълим стандарти ва малака талаблари мазмунига сингдирилган. Натижада, чизма геометрия фанини ўқитиш жараёнида талабаларнинг мантиқий фикрлаши ва фазовий тасаввурларини кенгайтиришга хизмат қилган;
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятини график дастурлар воситасида ривожлантириш модели, индивидуал таълим траекториясини ҳисобга олган ҳолда, фаолиятнинг хусусиятлари, коррексиялаш, модулли, таксономик, квалиметрик ва компетенсиявий ёндашувлар, график дастурларлар технологиялари, вертикал ва горизонтал интеграциялаш, ўқув материалларини тақдим этишнинг турли даражаларини киритиш асосида ривожлантиришга оид таклифлар “Мутахассислик фанларини ўқитиш методикаси” (Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 06 октябрдаги 522-сонли буйруғи), “Муҳандислик компютер графикаси” (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 01 мартдаги 110-сонли буйруғи), “Чизма геометрия ва муҳандислик графикаси” (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023 йил 30 ноябрдаги 4/3.1.-сонли қарори), “Чизма геометрия” (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2025 йил 27 мартдаги 8/3.1.-сонли қарори) методик таъминоти мазмунига сингдирилган. Натижада “Чизма геометрия” фанидан мустақил ишларни ташкил этиш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига оид компетенсияларини график дастурлар (“ГеоГебра”, “Рҳино”, “Т-ФЛЕХ CАД”, “АутоCАД”, “Висио”) воситасида ривожлантириш методикаси, мустақил иш йўриқномалари, индивидуаллаштирилган ўқув-дидактик таъминот, метрик ва позицион масалалар, инновацион таълим технологиялари ва ахборот-методик таъминотини қўллаш имкониятлари кенгайтирилган. “Муҳандислик компютер графикаси” номли дарслик (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 01 мартдаги 110-сонли буйруғи), “Чизма геометрия ва муҳандислик графикаси” номли дарсликлар (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023 йил 30 ноябрдаги 4/3.1.-сонли қарори) ва “Чизма геометрия” номли ўқув қўлланма (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2025 йил 27 мартдаги 8/3.1.-сонли қарори)лар ишлаб чиқилган ва амалиётда жорий этилган. Натижада, мазкур ўқув-дидактик таъминот орқали талабаларнинг мустақил билиш фаолиятига тайёрлаш ва баҳолаш сифатини оширишга эришилган.
график дастурлар воситасида талабаларнинг чизма геометрия фанидаги мустақил билиш фаолиятига тайёргарлигининг самарадорлиги, мотивацион, когнитив ва фаолиятли мезонларни репродуктив, продуктив, креатив баҳолаш даражаларига мослаштириш ҳамда таълим сифатини оширишга қаратилган касбга йўналтириш, тасаввур қилиш қулайлиги ва мувофиқлигини таъминлаш асосида баҳолаш сингдирилган. “Муҳандислик компютер графикаси” номли дарслик (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 01 мартдаги 110-сонли буйруғи), “Чизма геометрия ва муҳандислик графикаси” номли дарслик (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023 йил 30 ноябрдаги 4/3.1.-сонли қарори) ва “Чизма геометрия” номли ўқув қўлланма (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2025 йил 27 мартдаги 8/3.1.-сонли қарори)лар ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган. Натижада, «Чизма геометрия” фанини ўқитишда талабаларнинг мустақил билиш фаолиятини график дастурлар воситасида ривожлантирилганини узлюксиз назорат қилиш технологиясини такомиллаштириш имкони кенгайтирилган.
