Абдирашидов Аблакулнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қурилмалар ночизиқли деформацияланувчан элементларининг суюқлик билан ўзаро ностационар таъсири», 01.02.04–Деформацияланувчан қаттиқ жисм механикаси (физика-математика фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:В2017.3.DSc/FM82.

Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Худойназаров Хайрулла техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи:Тошкент давлат техника университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.30.08.2018.FM/T.02.09

Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Мардонов Ботиржон, физика-математика фанлари доктори, профессор; Абдусатторов Абдусамад, техника фанлари доктори, профессор; Абиров Рустам Абдуллаевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади қурилмалар эластик-қайишқоқ деформацияланувчан ва емирилувчан элементлари (қобиқ, пластинка ва плита)нинг ночизиқли деформацияланиши жараёнида фазавий ҳолатини ўзгартирувчи суюқ муҳит ва газ билан ностационар ўзаро таъсирлашиш муаммосини математик моделлаштириш ва сонли ечишдан иборат.

III. Диссертация тадқиқотнинг илмий янгилиги:

динамик юкланган эластик-қайишқоқ деформацияланувчан қувурларнинг метастабил ва криоген суюқликлар билан ўзаро таъсирлашишнинг самарали ҳисоблаш модели ишлаб чиқилган;

қувурларнинг бир қисми (нефть-газ қувурлари), нефть ва конденсатларни сақловчи резервуарларнинг қайишқоқ деформацияланувчанлик ва пластик юпқалашиш соҳалари гидроэластик тизимлардаги ночизиқли тўлқин масалаларини ечиш орқали аниқланган;

металл пластинканинг таъсир этувчи куч йўналишига қарама-қарши йўналишда қолдиқ деформацияси пайдо бўлиши гидроэластиклик масаласини (пластинка, суюқлик ва тезкор кенгаювчи газ пуфакчасининг ўзаро ностационар таъсири масаласини) сонли ечиш орқали аниқланган;

қувурлар ва гидроиншоотлар деворларининг ночизиқли деформацияланиши жараёнида метастабил ва криоген суюқликларда қайнаш (яъни динамик ривожланувчи ва янги фазалари пайдо бўлувчи) соҳаларининг мавжудлиги ностационар гидроэластик-қайишқоқлик масалаларини сонли ечиш орқали аниқланган;

гидроиншоотлар тўлқин назарияси асосида ер ва сув ости қувурлари мустаҳкамлигини ҳисоблашнинг сонли ҳисоблаш услуби ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қурилмалар ночизиқли деформацияланувчан элементларининг суюқлик билан ўзаро ностационар таъсири бўйича ишлаб чиқилган ҳисоблаш усуллари, алгоритмлар ва дастурлар натижалари асосида:

газ қувурларининг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати ҳисобининг лойиҳа сифатини ошириш, объектлардан самарали ва ишончли фойдаланиш, синов муддатларини ва моддий-техник харажатларни камайтиришнинг сонли ҳисоб услуби «Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамияти тасарруфидаги «Муборакнефтгаз» МЧЖ корхонасига жорий этилган («Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамияти нинг 2018 йил 7 майдаги 02/12-1-92-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланиши синов-қурилма ва технологик ишлар бўйича математик модел, сонли ҳисоб алгоритми ва дастурга асосланган илмий-техник тавсиялар газ қувурлари системаси мустаҳкамлиги ва системанинг ишдан чиқиш эҳтимоллигини олдиндан аниқлаш молиявий сарф-харажатларни 10-14 фоизгача камайтириш имконини берган;

қумлоқ муҳитга ётқизилган газ қувурларининг деформацияланганлик-кучланганлик ҳолатини ҳисоб усуллари «Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамияти тасарруфидаги «Муборакнефтгаз» МЧЖ корхонасининг КС ва ИЛ бўлимларида «Денгизкуль-МГПЗ» лойиҳаш жараёнларига жорий қилинган («Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамиятининг 2018 йил 7 майдаги 02/12-1-92-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланиши қумлоқ муҳитга ётқизилган газ қувурларининг деформацияланганлик ҳолатини баҳолаш ва қабул қилинган даражадаги ишончлиликни сақлаган ҳолда якуний натижада сарф-харажатларни 10 фоизгача камайтириш имкони яратилган;

газ қувурлари материали мустаҳкамлиги шартининг бажарилиши текширилиб, газ қувурларининг ихтиёрий кесимидаги нуқтада таъсир этувчи кучланиш қийматини аниқлашнинг математик ифодаси «Муборакнефтгаз» МЧЖ корхонасидаги КС ва ИЛ бўлимда техник ҳисоблашлар жараёнларига жорий қилинган («Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамиятининг 2018 йил 7 майдаги 02/12-1-92-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланиши қувурдаги пластик юпқалашиш соҳаларини аниқлаш орқали бузилишларга олиб келувчи ҳолатларнинг олдини олиш ва тизимнинг бехосдан ишдан чиқиш эҳтимоллигини 12-14 фоизга камайтириш имконини берган;

газ қувурини ётқизишнинг оптимал сатҳини аниқлаш бўйича қувурнинг деформацияланувчи муҳит билан ўзаро ночизиқли таъсирини эътиборга олиш ҳисобини бажарувчи математик модел, алгоритм ва дастур ««Денгизкуль-МГПЗ» газ қувурларининг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати ҳисоби» мавзудаги техник топшириғини бажаришда амалиётга жорий қилинган («Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамиятининг 2018 йил 7 майдаги 02/12-1-92-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланиши меҳнат харажатлари ҳажмини 12-14 фоизга камайтириш имконини берган.