Абдусамиева Дилробо Абдувахоб қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жазони ижро этиш муассасаларидан озод этилган шахслар ресоциализациясини такомиллаштириш”, 12.00.08 Жиноят ҳуқуқи. Жиноят-ижроия ҳуқуқи ихтисослиги (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Yu1469.
Илмий раҳбар: Эрматов Ғайрат Оқмирзаевич, юридик фанлар номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/13.05.2020.Yu.22.03.
Расмий оппонентлар: Абзалова Хуршида Мирзиятовна - юридик фанлар доктори, профессор; Анорбоев Муроджон Рахманқул ўғли - юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси ИИВ академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади жазони ижро этиш муассасаларидан озод этилган шахслар ресоциализацияси билан боғлиқ муносабатларни илмий-назарий нуқтаи назардан комплекс тадқиқ этиш орқали постпенитенсиар тизимни такомиллаштириш бўйича тегишли таклиф, тавсия ва хулосалар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ижтимоий хавфлилиги юқори бўлган шахсларни озодликка чиқариш орқали жамиятда жиноятчилик хавфи вужудга келаётганлиги сабабли Жиноят кодекси
73-моддаси учинчи қисмининг “в” бандидаги “шунингдек жазодан муддатидан илгари шартли озод қилинган ёки жазоси енгилроғи билан алмаштирилган шахс жазонинг ўталмаган қисми мобайнида қасддан янги жиноят содир этганлиги учун ҳукм қилинган бўлса” деган сўзларни чиқариб юбориш лозимлиги асослантирилган;
озод этилгач собиқ маҳкумларни моддий жиҳатдан таъминлаш ва тенглик принципига риоя этиш зарурати сабабли ижтимоий солиқ тўланган давр озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахсларнинг умумий меҳнат стажига қўшиб ҳисобланиши кераклиги асослантирилган;
маҳкумларни ахлоқан тарбиялаш жараёнида уларнинг руҳияти билан ишлаш муҳим аҳамият касб этиши сабабли тузалиш йўлига ўтмаган деб топилган маҳкумлар билан тарбиявий-профилактика ишлари муассаса психологини жалб этган ҳолда алоҳида режа асосида амалга оширилиши кераклиги асослантирилган;
Ёшлар ишлари агентлиги ёшларга оид давлат сиёсатини комплекс равишда амалга оширувчи давлат тузилмаси боʻлганлиги сабабли ҳуқуқбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи органлар ва муассасалар тизимига Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг ҳудудий бўлинмаларини киритиш кераклиги асослантирилган;
Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг ҳудудий бўлинмалари ҳуқуқбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи органлар ва муассасалар тизимига киритилганлиги сабабли Ёшлар ишлари агентлиги ҳуқуқбузарликдан жабрланувчиларни, ҳуқуқбузарликлар содир этишга мойил бўлган, ҳуқуқбузарлик содир этган, шу жумладан илгари судланган ва озодликдан маҳрум этиш жойларидан озод қилинган шахсларни (ёшларни) ижтимоий реабилитация қилиш ва ижтимоий мослаштириш бўйича чора-тадбирларни амалга оширишда иштирок этиши кераклиги асослантирилган.
IV.Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Жазони ижро этиш муассасаларидан озод этилган шахслар ресоциализациясини такомиллаштириш мавзусини тадқиқ этиш бўйича олинган хулосалар натижалари асосида:
ижтимоий хавфлилиги юқори боʻлган шахсларни озодликка чиқариш орқали жамиятда жиноятчилик хавфи вужудга келаётганлиги сабабли Жиноят кодекси
73-моддаси учинчи қисмининг “в” бандидаги “шунингдек жазодан муддатидан илгари шартли озод қилинган ёки жазоси енгилроғи билан алмаштирилган шахс жазонинг ўталмаган қисми мобайнида қасддан янги жиноят содир этганлиги учун ҳукм қилинган бўлса” деган сўзларни чиқариш ҳақидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси 2024-йил 7-августдаги “Пробация тўғрисида”ги ЎРҚ-938-сон Қонунининг 71-моддаси 3-банди биринчи хатбошисини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 13-августдаги 3/08-141-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши жазодан муддатидан илгари шартли озод қилинган ёки жазоси енгилроғи билан алмаштирилган шахс жазонинг ўталмаган қисми мобайнида қасддан янги жиноят содир эца, унга нисбатан жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилиш қўлланилмаслигига хизмат қилган;
озод этилгач собиқ маҳкумларни моддий жиҳатдан таъминлаш ва тенглик принципига риоя этиш зарурати сабабли ижтимоий солиқ тўланган давр озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахсларнинг умумий меҳнат стажига қўшиб ҳисобланиши кераклиги ҳақидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси 2023-йил 15-февралдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига маҳкумларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилишга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-817-сон Қонуннинг 2-моддаси 7-банди (Жиноят-ижроия кодексининг 96-моддасига киритилган қўшимча: иккинчи қисм)ни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 13-августдаги 3/08-141-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши маҳкумларнинг ижтимоий солиқ тўлаган даври уларнинг умумий меҳнат стажига қўшиб ҳисобланишига хизмат қилган;
маҳкумларни ахлоқан тарбиялаш жараёнида уларнинг руҳияти билан ишлаш муҳим аҳамият касб этиши сабабли тузалиш йўлига ўтмаган деб топилган маҳкумлар билан тарбиявий-профилактика ишлари муассаса психологини жалб этган ҳолда алоҳида режа асосида амалга оширилиши кераклиги ҳақидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси 2023-йил 15-февралдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига маҳкумларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилишга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-817-сон Қонуннинг 2-моддаси 8-банди (Жиноят-ижроия кодексининг 〖97〗^1-моддаси учинчи қисми)ни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 13-августдаги 3/08-141-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши тузалиш йўлига ўтмаган деб топилган аҳкумлар билан тарбиявий-профилактика ишлари муассаса психологини жалб этган ҳолда амалга оширилишига хизмат қилган;
Ёшлар ишлари агентлиги ёшларга оид давлат сиёсатини комплекс равишда амалга оширувчи давлат тузилмаси боʻлганлиги сабабли ҳуқуқбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи органлар ва муассасалар тизимига Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг ҳудудий бўлинмаларини киритиш кераклиги ҳақидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси 2022-йил 25-январдаги “Ёшлар билан ишлаш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-747-сон Қонуннинг 2-моддаси 1-банди (“Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида”ги Қонуннинг 9-моддаси биринчи қисмига киритилган қўшимча: ўн бешинчи хатбоши)ни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 13-августдаги 3/08-141-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши ҳуқуқбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи органлар ва муассасалар тизимига Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг ҳудудий бўлинмаларининг киритилишига хизмат қилган;
Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг ҳудудий бўлинмалари ҳуқуқбузарликлар профилактикасини бевосита амалга оширувчи органлар ва муассасалар тизимига киритилганлиги сабабли Ёшлар ишлари агентлиги ҳуқуқбузарликдан жабрланувчиларни, ҳуқуқбузарликлар содир этишга мойил бўлган, ҳуқуқбузарлик содир этган, шу жумладан илгари судланган ва озодликдан маҳрум этиш жойларидан озод қилинган шахсларни (ёшларни) ижтимоий реабилитация қилиш ва ижтимоий мослаштириш бўйича чора-тадбирларни амалга оширишда иштирок этиши кераклиги ҳақидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси 2022-йил 25-январдаги “Ёшлар билан ишлаш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-747-сон Қонуннинг 2-моддаси 2-банди (“Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида”ги Қонуннинг
〖19〗^1-моддаси биринчи қисми бешинчи хатбоши)ни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 13-августдаги 3/08-141-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши Ёшлар ишлари агентлигининг ҳуқуқбузарликлар профилактикасини амалга оширишдаги ваколатини белгилашга хизмат қилган.