Зуфаров Аслиддин Мирзабаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ҳар хил турдаги анион стабилизаторлар билан стабиллашган CдС квант нуқталарининг синтези ва уларнинг фотокаталитик хоссаларини ўрганиш», 02.00.04 - Физик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/К763.
Илмий раҳбар: Мухамадиев Нурали Қурбоналиевич, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.К.02.05.
Расмий оппонентлар: Бекчанов Даврон Жумазарович, кимё фанлари доктори, профессор; Халилов Қадриддин Фахриддинович, кимё фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Полимерлар кимёси ва физикаси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: турли анион стабилизаторлари билан барқарорлаштирилган CдС квант нуқталари асосида фотокатализаторлар синтези, уларнинг барқарорлигига турли омилларнинг таъсирини ҳамда фотокаталитик реакциянинг боришини кинетик жиҳатдан баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тиол гуруҳи сақлаган стабилизаторлар иштирокида CдС кластерларининг структуравий ва електрон табиати, барқарорлиги, фотокаталитик самарадорлиги квант- кимёвий жиҳатдан баҳоланган;
CдС квант нуқталар заррачаларининг барқарорлиги ва оптик-ўлчам хоссаларига эритма пҲ=12 ишқорий муҳитида, 85⁰C температурада ҳамда стабилизаторлар консентрацияси 10-2÷10-3 мол/л, синтез давомийлиги 60÷90 дақиқа оралиғида ўрганиш асосида синтезнинг мақбул шароитлари аниқланган;
CдС коллоид квант нуқтаси ядросининг шаклланишида гидрофил стабилизаторларнинг таъсири натижасида заррачанинг ўртача ўлчами 2,3 нм дан 10 нм гача бўлиши исботланган;
CдС квант нуқталарида стабилизатор турига қараб, ёруғлик нурини ютилиш максимуми 370÷480 нм, фотолюминессенсия максимуми 500÷650 нм, квант унуми эса 20÷80% эканлиги аниқланган;
CдС квант нуқталари иштирокида органик бўёқларнинг фотокаталитик парчаланиш реакцияларининг тезлик константалари ҳамда деградация даражалари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ҳар хил турдаги анион стабилизаторлар билан стабиллашган cдс квант нуқталарининг синтези ва уларнинг фотокаталитик хоссаларини ўрганиш боʻйича олинган натижалар асосида:
Л-систеин билан стабиллашган CдС квант нуқталари фотокатализатор сифатида МЧЖ “АТУШ МИҲНАТ ТЕХТИЛЕ ” хорижий корхонасида амалиётга жорий этилган (“АТУШ МИҲНАТ ТЕХТИЛЕ” хорижий корхонасининг 2025 йил 8 январдаги 08/01-01-сонли маълумотномаси). Натижада, чиқинди сувлардаги органик моддаларни 99,95 % унум билан фотокаталитик тозалаш имконини берган;
меркаптоцирка кислота билан стабиллашган CдС квант нуқталари фотокатализатор сифатида МЧЖ “АТУШ МИҲНАТ ТЕХТИЛЕ” хорижий корхонасида амалиётга жорий этилган (МЧЖ “АТУШ МИҲНАТ ТЕХТИЛЕ” хорижий корхонасининг 2025 йил 8 январдаги 08/01-02-сонли маълумотномаси). Натижада чиқинди сувларни органик моддалардан 60 дақиқада 85,44 % унум билан фотокаталитик тозалаш имконини берган.