Насруллаев Юсуф Зокировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бинога интеграция қилинган фотоелектрик модулларнинг иссиқлик-электрик параметрларини тадқиқ қилиш”, 05.05.06-“Қайта тикланадиган энергия турлари асосидаги энергия қурилмалари” ихтисослиги бўйича.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Т4247
Илмий раҳбар: Комилов Аслиддин Ғуломович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти, PhD.03/30.09.2020.Т.111.03. рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Юлдошев Исроил Абриевич, техника фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Умиджон Хикматиллаевич, техника фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро муҳандислик-технология институти.
Диссертация иши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бинога интеграция қилинган фотоелектрик модулларнинг иссиқлик-электрик параметрларини тадқиқ қилиш ва энергия самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қуёш нурланиш интенсивлиги, ташқи ҳаво ҳарорати ва ҳавонинг чангланганлик даражаларини инобатга олган ҳолда қуёш фотоелектрик ва фотоиссиқлик модулларининг иссиқлик-электрик параметрларини тадқиқот қилиш имконини берадиган, фото-сезгир элементи ва ёритгичдан иборат қуёш нури симулятори ишлаб чиқилган (САП 2545);
бинога интеграция қилинган фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргичнинг иссиқлик-электрик самарадорлигини ошириш учун фотоелектрик модулнинг орқа юзасини ҳавонинг мажбурий ҳаракати таъсирида совитиш режимлари ишлаб чиқилган;
бинога интеграция қилинган фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргич ва девор орасидаги оралиқ масофа турлича бўлганда, фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргични совитувчи ташқи ҳавонинг оралиқдан чиқишдаги ҳарорати ва тезлигини бинонинг баландлиги бўйича ўзгаришини аниқлаш имконини берадиган математик модел ишлаб чиқилган;
бинога интеграция қилинган фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргични ташқи ҳаво ёрдамида совитишда фотоелектрик модулнинг ташқи юзаси, асоси ва совитувчи ҳавонинг ҳароратларини фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргичнинг баландлиги бўйича ўзгаришини аниқлаш имконини берадиган эмпирик боғлиқликлар олинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қуёш фотоелектрик модулларининг самарадорлигини ошириш мақсадида бинога интеграция қилинган фотоелектрик иссиқлик ўзгартиргични ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
бинога интеграция қилинган фотоелектрик модулнинг иссиқлик-электрик параметрларини тадқиқ қилиш учун ишлаб чиқилган қуёш симулятори ва синов стенди учун Ўзбекистон Республикаси интеллектуал мулк агентлигидан саноат намунасига патент олинган (№САП 2545). Натижада деворга 150 мм, 100 мм ва 50 мм масофада интеграция қилинган тизимда девор ва панел оралиғидаги ҳаво оқимининг тезлиги ва ҳароратини ўлчаш ва ҳисоблашга мўлжалланган комбинациялашган қурилма ишлаб чиқилган;
бинога интеграция қилинган фотоелектрик модулнинг иссиқлик-электрик параметрларини ўрганиш стенди, Физика-техника институти Гелиополигонида жойлашган 1670мм×1000мм×4мм ўлчамдаги ва қувватлари 300 Вт, 290 Вт, 280 ва 270 Вт бўлган фотоелектрик модулларда ўрганилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2024-йил 5-августдаги №02/1255-1740 сонли маълумотномаси). Натижада, фотоелектрик модул ва фотоиссиқлик ўзгартиргичларнинг чиқиш параметрларини табиий шароитларда доимий мониторинг олиб бориш ва ўлчанаётган маълумотларни компютерга узатиш имконияти яратилган.
Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти ҳудудидаги биноларда ўрнатилган умумий қуввати 846 кВт фотоелектрик станцияларни оптимал лойиҳалаш ва эксплуатация қилишда қўлланилган. (Ўзбекистон Республикаси Энергетика вазирлигининг 2024-йил 18-сентябрдаги №04-13-7415-сонли маълумотномаси) Натижада, оърнатилган фотоелектрик станциялар ҳисобига бир йилда 1,35 ГВт·соат электр энергиясини ишлаб чиқиш асосида 280289 кг CО2 ажралиб чиқиши, 284789,5 м3 табиий газ ёқилишининг олдини олиши ҳамда ЛCОЕ методикаси ёрдамида, ишлаб чиқилаётган электр энергиясининг 1кВт∙соат учун келтирилган таннархи, жойлашуви, бирламчи (тендр) қиймати ва эксплуатацион харажатлардан келиб чиқиб 189-504 сўмни ташкил этилиши аниқланган.