Ҳазратов Орифжон Ражабовичнинг
фалсафа  доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коронар артерияларни реваскуляризасиясидан кейин эшитишни сенсоневрал заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардия билан касалланган беморларда эшитиш реабилитасиясини оптималлаштириш» 14.00.04 - Оториноларингология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Tib3738.
Илмий раҳбар: Нуров Убайдулло Ибодуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент;
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Хушвакова Нилуфар Журақуловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Арифов Сайфуддин Саидазимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Қирғизистон давлат тиббиёт академияси (Қирғизистон Республикаси)
II. Тадқиқотнинг мақсади: барқарор зўриқиш стенокардиясида коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашувини ва беморларнинг эшитиш реабилитациясини оптималлаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор клиник ва аудиологик тадқиқотлар натижалари асосида коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда эшитиш даражасини ишонарли яхшиланиши аниқланган;
 илк бор нутқ аудиометрия текшируви натижаларига кўра, коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда сўзларни англашни ижобой томонга ўзгариши аниқланган;  
 илк бор транскраниал текшируви натижаларига таянган ҳолатда, коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда вилиззий доираси артериялардаги қон оқимини чизиқли тезлигининг меьёрлашуви ва асосий вена ҳавзасидаги димланишнинг бартараф этилиши асосланган; 
коронар артерияларни реваскуляризациясидан кейин эшитиш мосламасидан фойдаланувчи беморларда COSI  сўровномаси ёрдамида ҳаёт сифати яҳшиланганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 22 июльдаги №04/21 – сон хулосасига кўра: 
биринчи илмий янгилик: илк маротаба клиник ва аудиологик тадқиқотлар натижалари асосида коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда эшитиш даражасини ишонарли яхшиланиши аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: барқарор зўриқиш стенокардияси билан касалланган беморларда эшитиш аъзоси ҳолатини бахолаш услуллари такомиллаштириш ва унинг касалликларини ташхислаш самарасини ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Навои вилоят қизилтепа туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (26.04.2024 й.; № 2977-5-72-TB/2024-сон) Когон шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.04.2024 й.; № 1057-2-208-TB/2024-сон) ҳамда Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й.; № 2877-2-34-TB/2024-сон) билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: барқарор зўриқиш стенокардияси бўлган беморларда эшитиш ҳолатини баҳолашда ташҳислашнинг турли усулларидан оқилона фойдаланиш эшитиш аьзоси билан боғлиқ шикоятларни ўз вақтида аниқлаш имконини беради бу эса беморлардаги когнитив бузилишларни олдини олиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: амалда аудиологик усуллар рўйхатини самарасиз танлаш кўплаб беморларга бошқа тадқиқотлар, биринчи навбатда нурли (бўйин ва бош мия томирларининг улътратовушли допплерографияси, бош мия МРТ текшируви) тадқиқотларини, кўпинча бир вақтнинг ўзида бир нечта ҳар бирининг нархи ўртача 270000 сўмга тенг бўлган тадқиқотларни тайинланишига олиб келади. Буларнинг барчаси, охир-оқибат, энг минимал ҳисоб-китобларга кўра, беморнинг харажатларини 2 баробар 540000 сўм оширади. Шу нуқтаи назардан, аудиологик усулларни етарли даражада танлаш нафақат тиббий, балки иқтисодий нуқтаи назардан ҳам муҳим ҳисобланади. Хулоса: барқарор зўриқиш стенокардиясида сенсоневрал эшитиш заифлашувини ташхислаш учун зарур клиник аудиологик тадқиқот усуллари  тўғри ташҳис қўйишни ҳисобга олиниши, даволаниш самарасини оширишга, даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради;
иккинчи илмий янгилик: илк маротаба нутқ аудиометрия текшируви натижаларига кўра, коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда сўзларни англашни ижобий томонга ўзгариши аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: ушбу тавсияномада акс эттирилган тадқиқот натижалари барқарор зўриқиш стенокардиясида  коронар артерияларнинг реваскуляризасиясидан кейин сенсоневрал эшитиш заифлашуви бўлган беморларда эшитиш аъзоси ҳолатини бахолашни оқилона услубини танлаш  ва унинг касалликларини ташхислаш самарасини ошириш имконини берган;  Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Навои вилоят қизилтепа туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (26.04.2024 й.; № 2977-5-72-TB/2024-сон) Когон шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.04.2024 й.; № 1057-2-208-TB/2024-сон) ҳамда Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й.; № 2877-2-34-TB/2024-сон) билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: барқарор зўриқиш стенокардияси бўлган беморларда коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин эшитиш ҳолатини баҳолашда ташҳислашнинг турли усулларидан оқилона фойдаланиш эшитиш аьзоси билан боғлиқ шикоятларни ўз вақтида аниқлаш имконини беради натижада  ҳаёт сифати яхшиланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: амалда аудиологик усуллар рўйхатини самарасиз танлаш кўплаб беморларга бошқа тадқиқотлар, биринчи навбатда нурли (бўйин ва бош мия томирларининг улътратовушли допплерографияси, бош мия МРТ текшируви) тадқиқотларини, кўпинча бир вақтнинг ўзида бир нечта ҳар бирининг нархи ўртача 270000 сўмга тенг бўлган тадқиқотларни тайинланишига олиб келади. Буларнинг барчаси, охир-оқибат, энг минимал ҳисоб-китобларга кўра, беморнинг харажатларини 2 баробар 540000 сум оширади. Шу нуқтаи назардан, аудиологик усулларни етарли даражада танлаш нафақат тиббий, балки иқтисодий нуқтаи назардан ҳам муҳим ҳисобланади. Хулоса: барқарор зўриқиш стенокардиясида сенсоневрал эшитиш заифлашуви бўлган беморларда эшитиш аъзоси билан боғлиқ шикоятларни аниқ ташхислаш учун самарали клиник аудиологик усулларини тўғри ва оқилона танлаш беморларни даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: илк маротаба транскраниал текшируви натижаларига таянган ҳолатда, коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин нейросенсор эшитиш заифлашуви ва барқарор зўриқиш стенокардияси мавжуд беморларда вилиззий доираси артериялардаги қон оқимини чизиқли тезлигининг меьёрлашуви ва асосий вена ҳавзасидаги димланишнинг бартараф этилиши асосланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: юқоридаги транскраниал текшируви натижаларига мувофиқ барқарор зўриқиш стенокардиясида нейросенсор эшитиш заифлашуви бўлган беморларда коронар артерияларнинг реваскуляризацияси эндоваскуляр жарроҳлик амалидан кейинги ижобий ўзгаришлар дорилар полипрагиазиясини олдини олиш, ўз навбатида даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратларни камайтириб, даволаниш жараёнини тезлаштириш имконинияти борлигини кўрсатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Навои вилоят қизилтепа туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й 2717-5-72-TB/2024-сон) Когон шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (17.04.2024 й.; №1057-2-208-TB/2024-сон) ҳамда Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й.;2878-2-34-TB/2024-сон) билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: барқарор зўриқиш стенокардияси бўлган беморларда коронар артерияларнинг реваскуляризацияси жарроҳлик амалиётидан кейинги ижобий ўзгаришлар эшитиш аьзоси билан боғлиқ шикоятларни ўз вақтида бартараф этиш ҳисобига ижтимоий самарадорликни ошириш имкониятини беради.Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: барқарор зўриқиш стенокардиясида нейросенсор эшитиш заифлашувини даволанишни коронар артерияларнинг реваскуляризацияси жарроҳлик амалиётидан кейинги ижобий ўзгаришлар дорилар полипрагмазияси камайиши хисобига келажакда қиммат даволанишни тежашга имконини берган ҳамда беморларга сарфланадиган харажатларини ва ҳар бир бемор ҳисобига бюджет маблағларини 450000 сўмга, бюджетдан ташқари маблағларни 360000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: Юқоридаги маьлумотларга асосланиб барқарор зўриқиш стенокардиясида нейросенсор эшитиш заифлашувини даволашда коронар артерияларнинг реваскуляризацияси жарроҳлик амалиёти муҳимлиги, шу билан даволаниш вақтини ва иқтисодни тежаш имконини беради. ва ҳар бир бемор ҳисобига бюджет маблағларини 450 000 сўмга, бюджетдан ташқари маблағларни 360000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди; 
тўртинчи илмий янгилик: коронар артерияларни реваскуляризациясидан кейин эшитиш мосламасидан фойдаланувчи беморларда COSI  сўровномаси ёрдамида ҳаёт сифати яҳшиланганлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: барқарор зўриқиш стенокардиясида коронар артерияларнинг реваскуляризасиясидан кейин сенсоневрал эшитиш заифлашуви қисман сақланиб қолган беморларда эшитишни протезлаш COSI сўровномаси ёрдамида эшитиш яхшиланганлиги ва эшитиш аъзоси билан боғлиқ шикоятлар камайганлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Навои вилоят қизилтепа туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й 2717-5-72-TB/2024-сон) Когон шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (17.04.2024 й.; №1057-2-208-TB/2024-сон) ҳамда Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (16.04.2024 й.;2878-2-34-TB/2024-сон) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: барқарор зўриқиш стенокардияси бўлган беморларда коронар артерияларнинг реваскуляризациясидан кейин сенсоневрал эшитиш заифлашуви  қисман сақланиб қолган беморларни эшитиш мосламалари ёрдамида протезлаш орқали аьзоси билан боғлиқ шикоятларни ўз вақтида бартараф этиш ҳисобига ҳаёт сифатин ошириш имкониятини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: эндоваскуляр жарроҳлик амалиётидан сўнг қисман сақланиб қолган сенсоневрал эшитиш заифлашувини даволашда ва эшитиш аьзоси билан боғлиқ шикоятларни бартараф этиш учун,  ночизиқли эшитиш мосламалари ёрдамида протезлаш ҳар бир бемор ҳисобига бюджет маблағларини 450000 сўмга, бюджетдан ташқари маблағларни 360000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: сенсоневрал эшитиш заифлашувини  даволашда эндоваскуляр жарроҳлик амалиётидан сўнг қисман сақланиб қолган ва эшитиш аьзоси билан боғлиқ шикоятларни бартараф этиш учун, ночизиқли эшитиш мосламалари ёрдамида протезлаш  ва дорилар полипрагмазиясини олдини олиш ҳисобига ҳар бир бемор ҳисобига бюджет маблағларини 450000 сўмга, бюджетдан ташқари маблағларни 360000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.