Кулманов Баҳодир Тошболтаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Дизел бошқарув параметрларини оптималлаштириш орқали манёвр тепловозларнинг самарадорлиги ва ишончлилигини ошириш”, 05.08.05 – “Темир йўлларнинг ҳаракатланувчи таркиби, поездларни тортиш ва электрлаштириш”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Т4956
Илмий раҳбар Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Хамидов Отабек Рустамович техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат транспорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат транспорт университети, DSc 15/31.08.2022.Т.73.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Гришенко Александр Василевич– техника фанлари доктори, профессор;
Пирматов Нурали Бердиёрович – техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах политехника институти
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади дизел қурилмаларининг созлаш параметрларини оптималлаштириш орқали манёвр тепловозларининг иқтисодий самарадорлиги ва ишончлилиги даражасини ошириш бўйича илмий асосланган усуллар ва амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
иссиқлик ва миқдорий баланс тенгламалари ёрдамида ёқилгининг солиштирма самарадор сарфини инобатга олган ҳолда ТЕМ2 серияли манёвр тепловози ПД1М русумли дизел двигателининг иқтисодий, техник ва экологик кўрсаткичларини ҳисоблаш имконини берувчи математик модел ишлаб чиқилган;
термодинамика ва миқдорий мувозанат қонунлари асосида дизелнинг цилиндр-поршен гуруҳи ва газ турбинали наддув тизимларининг ўзаро биргаликдаги ишини ҳисоблаш ва мувофиқлаштириш имконини берувчи дастурий таъминот ишлаб чиқилган;
ПД1М русумли дизел двигатели ростлаш параметрларининг оптимал қийматларини ҳисобга олган ҳолда, ТЕМ2 серияли манёвр тепловозларининг иқтисодий ва ишончлилик кўрсаткичларини ошириш имконини берувчи методика ишлаб чиқилган;
илк бор тепловоз дизели газ-ҳаво трактининг техник ҳолатини турбокомпрессорга кирувчи ва чиқувчи ёнган газларнинг нисбий фарқи асосида тезкор назорат қилишнинг усули ишлаб чиқилган;
илк бор дизел ёқилғисининг солиштирма оғирлик сарфини аниқлаш ва таҳлил қилиш имконини берувчи мобил қурилма ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши қуйидагилардан иборат:
манёвр тепловозлари дизелининг тежамкорлиги ва ишончлилигига ростлаш параметрларининг таъсирини баҳолаш бўйича тадқиқот натижалари ҳамда дизелнинг газ-ҳаво йўли ҳолатини тезкор назорат қилиш усули “Ўзбекистон” локомотив депоси шароитида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлигининг 2024-йил 3-декабрдаги 4/Э1627-сон маълумотномаси). Натижада, ТЕМ2 русумидаги манёвр тепловозларининг ёқилғи сарфи бўйича самарадорлиги, техник ишончлилиги ва экологик хавфсизлигини яхшилаш имконияти ортган;
ростланувчи параметрларни тепловознинг самарадорлиги ва ишончлилигига таъсирини ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган дастурлар ва методика Қарши локомотив депосида ТЕМ2 русумли манёвр тепловозларини ёқилғи сарфи бўйича тежамкорлигини ва техник жиҳатдан ишончлилигини баҳолаш бўйича синов ишларида жорий этилган. (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлигининг 2024-йил 3-декабрдаги 4/Э1627-сон маълумотномаси). Натижада, ТЕМ2 русумидаги манёвр тепловозларида ёқилғи сарфини қисқартириш ҳисобига кутилаётган иқтисодий самарадорлик 4,95 миллиард сўмни ташкил этган.