Тургунов Сардорбек Нўъмонжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона водийси Асcаридата (Нематода: Асcаридида) кенжа туркуми нематодаларининг эколого-фаунистик тавсифи», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/В881.
Илмий раҳбар: Шакарбоев Эркинжон Бердиқулович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Зоология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.06.2021.B.05.06.
Расмий оппонентлар: Хуррамов Алишер Шукурович, биология фанлари доктори, профессор; Нажмиддинов Элдоржон Халилович, биология фанлари боʻйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона водийси иссиқ қонли ҳайвонларида паразитлик қилувчи Асcаридата кенжа туркуми нематодалари тур таркибини, доминант турларнинг биоекологик хусусиятларини аниқлаш ва аскаридатозлар олдини олишнинг илмий асосларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фарғона водийси ҳудудида Асcаридата кенжа туркуми нематодаларининг тур таркиби аниқланган;
Асcаридата кенжа туркуми нематодалари билан ҳайвонлар зарарланишининг экстенсивлик ва интенсивлик даражалари, уларнинг йил мавсумига ҳамда ёшга боғлиқлик жиҳатлари очиб берилган;
Фарғона водийси ицимон ҳайвонлари орасида тарқалган Тохоcара cанис ва Тохасcарис леонина турларининг биоекологик хусусиятлари очиб берилган;
Тохоcара cанис нематодаси тухумларининг ин витро шароитида ривожланиш босқичлари ва яшовчанлигининг ўзига хос жиҳатлари очиб берилган;
Асcарис суум (Гоезе, 1782), Парасcарис эқуорум (Гоезе, 1782) ва Асcаридиа галли (Счранк, 1788) турлари рибосомал ДНК сининг 5.8С-ИЦ2 соҳасидаги нуклеотидлар кетма-кетлиги бўйича маълумотлар Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (НCБИ) базасига жойлаштирилган;
Асcаридата кенжа туркуми нематодалари билан ҳайвонлар зарарланишининг олдини олиш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийси Асcаридата (Нематода: Асcаридида) кенжа туркуми нематодаларининг эколого-фаунистик тавсифи боъйича олинган илмий натижалар асосида:
Фарғона водийси иссиқ қонли ҳайвонларида паразитлик қилувчи 3 тур нематодалар молекуляр-генетик тадқиқотлар натижасида рДНК нинг 5.8С-ИЦ-2 соҳаси нуклеотидлар кетма-кетлиги боъйича маълумотлар Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (НCБИ) базасига жойлаштирилган (Биотехнологик ахборотлар миллий маркази (НCБИ) нинг 2024-йил 27-февралдаги маълумотномаси). Натижада, Парасcарис эқуорум – (ПП373800), Асcарис суум – (ПП179022.1), Асcаридиа галли – (ОР513109) турларининг идентификация рақамлари олинган ва улар халқаро миқёсда турларни аниқлаш ҳамда филогениясини оърганиш имконини берган;
Фарғона водийсида тарқалган аскаридатларнинг 5 авлод ва 7 турга мансуб - Парасcарис эқуорум, Асcарис суум, Асcарис лумбриcоидес, Асcаридиа галли, Тохоcара cанис, Тохоcара мйстах ва Тохасcарис леонина турларининг 108 нусха намуналари республикада етакчи боълган Зоология институти “Зоология коллекцияси” ноёб обектига киритилган (Оъзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024-йил 6-сентябрдаги 4/1255-1979-сон маълумотномаси). Натижада, намуналар Фарғона водийси ҳудудлари боъйича Институт коллекцияси фондини бойитиш имконини берган.