Журабекова Хабиба Мадаминовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Техник таълим жараёнида талабаларнинг коммуникатив компетентлигини методик такомиллаштириш технологиялари (рус тили мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Ped629
Илмий маслаҳатчи: Артикова Муҳайёхон Ботиралиевна,  педагогика фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Хашимова Дилдархон Уринбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Алимсайидова Сайёра Амидеевна, педагогика фанлари доктори, доцент; Воситов Валижон Абдуваҳобович, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади техник таълим йўналишида таҳсил олаётган талабаларнинг рус тили бўйича коммуникатив компетентлигини методик такомиллаштириш технологияларининг моделини ишлаб чиқиш ва услубий жиҳатдан асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
техник йўналишда таҳсил олаётган талабаларга рус тилини ўқитиш жараёнида талабаларнинг коммуникатив компетентлигини такомиллаштиришнинг мазмуни аниқланиб, таълимни амалга ошириш усуллари, воситалари умумий ва коммуникатив тил компенентлиги мазмунининг компонентлари (лингвистик, социолингвистик, прагматик)ни талабаларга ўргатиш фаолияти мазмуни ўзаро интегратив сингдириш орқали назарий ва услубий жиҳатдан асосланган;
техник йўналишда таҳсил олаётган бўлажак мутахассисларнинг рус тилидаги коммуникатив компетентлигини методик такомиллаштириш технологиялари модели коммуникатив-интерактив компетентликнинг компонентларини (лингвистик, когнитив, ижтимоий-маданий, интерактив, компенцацион) амалий-касбий фаолият тузилмаси билан ички даражалашини асослаш орқали шакллантирилган;
техник йўналишда таҳсил олаётган талабаларнинг коммуникатив компетентлигини шакллантиришнинг йўналишлари ва педагогик шартлари давлат таълим стандарти талаблари ва халқаро CЕФР компетенциялари стандарти (тинглаб тушуниш, ўқиб тушуниш, ёзиш, гапириш)ни талабаларнинг реал коммуникатив эҳтиёжларига коррелация қилиш, методик ва экспериментал баҳолаш асосида аниқлаштирилган;
техник йўналишда таҳсил олаётган талабаларга рус тилини ўқитиш жараёнида коммуникатив компетентликни босқичма-босқич ривожлантириш бўйича педагогик технологиялар техник таълимда рус тили фани машғулотларида коммуникатив компетентлигини такомилаштириш бўйича машқлар типологияси (нутқ кўникмаларини ривожлантирувчи, нутқ малакаларини ошириш, ўз нутқ қобилиятларини ривожлантириш) ва машқлар таснифи (тайёрловчи тил машқлари, шартли коммуникатив машқлар, нутқ машқлари) ни рус тили бўйича коммуникатив муаммоли 5 та кўникма (лексик-грамматик, ўқиб тушуниш, тинглаб-тушуниш, ёзиш ва гапириш) ни ўзаро уйғунликда муқобил қўллаш доирасини кенгайтириш асосида ишлаб чиқилган;
таклиф этилаётган технология самарадорлиги ва уни амалга оширишнинг педагогик шартлари техник йўналишда таҳсил олаётган талабаларнинг коммуникатив компетентлигини такомиллаштиришда таълим жараёнида самарали ҳисобланган педагогик технологиялар (жамоавий, билимларни тўлиқ ўзлаштириш, дифференциал, модулли таълим, шахсга йўналтирилган, педагогик импровизация) реал вазиятда эмпирик баҳолаш орқали экспериментал текширилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертацияда ишлаб чиқилган назарий ва амалий хулоса, тавсия ва ишланмалар асосида:
умумий ва коммуникатив тил компенентлиги компонентларини талабалар ўрганиш фаолияти мазмунига ўзаро интегратив сингдириш орқали назарий ва услубий жиҳатдан асосланган техник олий таълим муассасаларида рус тилинини ўрганиш жараёнида талабаларнинг коммуникатив компетентлигини ривожлантиришнинг мазмуни, усуллари ва воситаларига оид тавсиялар “Русский язык” номли ўқув қўлланма мазмунига синдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг 2024-йил 14-майдаги 02-01-01-40-рақамли маълумотномаси). Натижада техник йўналишда ўқитиладиган фаннинг дастуридаги асосий техник адабиётлардан олинган техник матнлар талабаларда рус тили фанини қизиқиб ўқишларига имконият яратилган;
коммуникатив-интерактив компетентликнинг компонентларини амалий-касбий фаолият тузилмаси билан ички даражалашини асослаш орқали шакллантирилган техник йўналишдаги олий таълим муассасаларида бўлажак мутахассисларнинг рус тилидаги коммуникатив компетентлигини методик такомиллаштириш технологиялари оид тавсиялар “Русский язык для технических вузов” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг 2024-йил 14-майдаги 02-01-01-40-рақамли маълумотномаси). Натижада, техник таълимда рус тили фанини ўқитишнинг методик таъминоти такомиллашишига эришилган;
давлат таълим стандарти талаблари ва СЕФР компетенциялари стандартини талабаларнинг реал коммуникатив эҳтиёжларига коррелация қилиш, методик ва экспериментал баҳолаш асосида аниқлаштирилган техник йўналишдаги олий таълимда талабаларнинг коммуникатив компетентлигини шакллантиришнинг йўналишлари ва педагогик шартларига доир тавсиялар техник таълим йўналишидаги олий таълим муассасалари талабаларига мажбурий фан сифатида ўқитиладиган “Назарий электротехника” ва “Электротехника ва электроника” фанларининг фан дастуридаги асосий адабиётлар асосида ишлаб чиқилган “Назарий электротехника. Атамалар, тушунчалар, таърифлар” номли ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлар марказининг 2024-йил 14-майдаги 02-01-01-40-рақамли маълумотномаси). Натижада, техник йўналишдаги талабаларнинг белгиланган стандрт талабларига мувофиқ компетенцияларини диагностика қилиш самарадорлигига эришилган;
техник таълим жараёнида талабаларнинг коммуникатив компетентлиги ва касбий маҳоратини оширишга қаратилган таълимнинг педагогик, методологик ва технологик жиҳатлари тўғрисидаги таклиф, тавсия ва назарий хулосаларидан 2019 - 2023 - йилларда бажарилган шартнома рақами №609564-YeRR-1- 2019-1-EL-EPPKA2-CBHE-JP bo‘lgan “MechaUz: Modernization of Mechatronics and Robotics for Bachelor degree in Uzbekistan through Innovative Ideas and Digital Technology” мавзусидаги халқаро лойиҳа доирасида амалга оширилган ишларда, хусусан ишчи дастур ва ўқув режаларни тайёрлашда фойдаланилди ва амалиётда қўлланилди (Андижон машинасозлик институтининг 13.03.2024-йилдаги 38-05-360-сонли маълумотномаси). Натижада техника йўналишида таълим олаётган талабаларнинг касбий ва коммуникатив компетентлигини техник тушунчалар ва атамаларни чуқур ўрганган ҳолда ривожлантирилиши, касбий маҳорат ва малакасини оширишга хизмат қилган.
техника йўналишидаги олий таълим муассасалари талабаларининг коммуникатив компетентлигини такомиллаштиришда таълим жараёнида самарали ҳисобланган педагогик технологияларни реал вазиятда эмпирик баҳолаш орқали экспериментал текширилган технология самарадорлиги ва уни амалга оширишнинг педагогик шартларига доир таҳлилий фикрлар ва назарий хулосаларидан техник олий таълим муассасаларидаги “Сунъий интеллект” йўналишида таҳсил олаётган талабалар учун тайёрланган “Сунъий тафаккур” номли изоҳли луғатни тайёрлашда фойдаланилди (Андижон давлат университетининг 24.02.2024-йилдаги 39-02-320-сонли маълумотномаси). Натижада, бўлғуси муҳандис–дастурчиларни тайёрлашда, замонавий талаблар асосида бакалавриат босқичи талабаларининг касбий маҳорат ва малакасини ривожлантиришга хизмат қилди.
техник терминлар билан ишлашга қаратилган таълимнинг педагогик, методологик ва технологик жиҳатлари  тўғрисидаги таклифлари, тавсиялари ва назарий хулосаларидан, Андижон машинасозлик институтида 2021-2023-йилларда амалга оширилган МУК-2021-40 – рақамли “Катта маълумотларга асосланган интеллектуал (АИ) қайта тикланадиган энергия тармоқ тизимини тадқиқ қилиш ва қўллаш” мавзусидаги халқаро лойиҳа доирасида амалга оширилган ишларда, жумладан „Муқобил энергия манбалари“ таълим йўналиши ишчи дастур ва ўқув режаларини ишлаб чиқишда қўлланилган (Андижон машинасозлик институтининг 16.06.2024-йилдаги 38-05-1303-сонли маълумотномаси). Натижада, талабаларнинг ўз мутахассислигига оид атамалар ҳамда техник тушунчалардан мақсадли фойдаланиш самарадорлигига эришилган.  
касбларга қўйилаётган замонавий талаблар, бўлажак муҳандисларнинг касбий, шахсий ва коммуникатив хислатлари ва меҳнат бозорининг ўзгарувчан ҳамда мослашувчан талабларини компоравистик ҳамда илмий жиҳатдан таҳлил қилиш асосида аниқлаштирилган техника йўналишидаги олий таълим муассасалари талабаларини касбга йўналтириш мазмуни ва дидактик ресурсларига доир таклифларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Ўзбекистон ёшлари”, “Таълим ва тараққиёт” дастурлари сценарийсини тайёрлашда (2023-2024-йиллар) фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муасасасининг 03.05.2024-йилдаги 04-36-604-сонли маълумотномаси). Натижада, талабаларда бугунги кунда она тилидан бошқа тилни ҳам яхши ўрганишлари, коммуникатив компетентлик ёшларнинг касбий компетентлигини шаклланишида муҳим аҳамиятга эга эканлигини яқиндан тушуниб етишларига эришилган.