Shaniyazov Shaximardan Oljabaevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Orolbo‘yi cho‘l ekotizimlaridagi dorivor o‘simliklarining resurs potensialining ekologik tahlili», 03.00.10 – Ekologiya (biologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.PhD/V567.
Ilmiy rahbar: Ajiev Alisher Baxtibaevich, biologiya fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qoraqalpoq davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Qoraqalpoq tabiiy fanlar ilmiy-tadqiqot instituti, DSc.02/30.04.2021.B.79.01.
Rasmiy opponentlar: Xo‘janazarov Uktam Eshtemirovich, biologiya fanlari doktori, dotsent; Mahkamov Turobjon Khusanbaevich, biologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Xorazm Ma’mun akademiyasi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Orolbo‘yi cho‘l ekotizimlaridagi dorivor o‘simliklarining resurs potensialini ekologik baholashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Ilk bor Janubiy Orolbo‘yi hududidagi dorivor o‘simliklarning asosiy dominant turlarining (Xylosalsola richteri va Sphaerophysa salsula) resurs potensiyalini NDVI vegetasiya indeksi (biomassasi, o‘sish intensivligi, qoplama zichligi) yordamida aniqlangan;
Janubiy Orolbo‘yi hududida Xylosalsola richteri va Sphaerophysa salsula turlarini NDVI indeksi  usulidan foydalangan holda tarqalish areallarinining xarita sxemasi ishlab chiqilgan;
Janubiy Orolbo‘yi cho‘l zonasi hududida xomashyo tayyorlash tadbirlarini amalga oshirish uchun dorivor o‘simliklarning dominant turlarining resurs potensiyallari ekologik baholangan;
Ilk bor Xylosalsola richteri, Sphaerophysa salsula genlarini taqqoslashda nukleotidlar ketma-ketligining fragmentlari 86682 SNP (Single nucleotide polymorphism) – bitta nukleotid polimorfizmi bo‘lgan hudud topilganligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Orolbo‘yi cho‘l ekotizimlaridagi dorivor o‘simliklarining resurs potensialining ekologiyasi bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Janubiy Orolbo‘yi cho‘l zonasida dorivor o‘simliklarni ekologik monitoring qilish, saqlash va mintaqadagi ekologik vaziyatni yaqshilash boyicha ishlab chiqilgan chora-tadbirlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhit muhofazasi va iqlim o‘zgarishi vazirligini amaliyotiga joriy etilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligining 2024-yil 4-noyabrdagi 01-02/18-14-3508-sonli guvohnomasi). Natijada, Janubiy Orolbo‘yi cho‘l zonasida dorivor o‘simlik turlarini ekologi va fitotsenotik xususiyatlari, resurs potensiyali, xomashiyo zaxiralarini baholash imkonini bergan;
Janubiy Orolbo‘yida NDVI vegetatsiya indeksi yordamida dorivor o‘simliklari dominant turlarining yashil qoplamlari taqsimlanishi bo‘yisha ishlab chiqilgan tavsiyalar Qoraqalpog‘iston Respublikasi O‘rmon xo‘jaligi qo‘mitasi amaliyotida joriy qilingan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi O‘rmon xo‘jaligi qo‘mitasining 1-noyabrdagi 1-907-son ma’lumotnomasi., 2024). Natijada, Janubiy Orolbo‘yi ekotizimlarini ekologik monitoring qilish kompleks dasturini amalga oshirish va xom ashyo zaxiralarini tayorlash bo‘yicha faoliyatni rivojlantirish imkonini bergan;
Janubiy Orolbo‘yi sharoitida ilk bor dorivor o‘simlarni dominant turlari hisoblangan Xylosalsola richteri, Sphaerophysa salsula turlari genlarining nukleotidlar ketma-ketligi fragmentlari aniqlangan va Biotexnologik axborotlar milliy markazi GenBanki bazasida PQ567895 inventar raqami orqali ro‘yxatiga kiritilgan  (National Center for Biotechnology Information, 2024 yil 11 noyabrdagi ma’lumotnomasi www.blast.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/PQ567895). Natijada, mazkur sekvens maʼlumotlaridan dunyoning turli mintaqalarida tarqalgan o‘simliklarni  o‘rganishda global darajada foydalanish imkonini bergan.