Kadirova Mukarram Xamzaqulovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertasiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Metilen ko‘kning d-metallar xloridlari bilan supramolekulyar komplekslaridagi π-π va boshqa turdagi o‘zaro zaif ta’sirlar stereokimyosi», 02.00.01 – Noorganik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertasiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/K750.
Ilmiy rahbar: Sabirov Vaxobjon Xusanovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Dissertasiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.K.72.01.
Rasmiy opponentlar: Ibragimov Aziz Baxtiyorovich, kimyo fanlari doktori, professor; Xudoyberganov Oybek Ikromovich, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD).
Yetakchi tashkilot: Namangan davlat universiteti.
Dissertasiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: metilen ko‘kining ayrim d-metallar ionlari bilan supramolekulyar koordinatsion birikmalarini sintezi, kristall tuzulishi, ulardagi molekulalarlaro ta’sirning stereokimyoviy jihatlari, biologik faolligini va qo‘llash sohalarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Metilen ko‘kining Cu(I), Cu(II), Zn(II), Co(II), Mn(II), Ni(II) va Fe(III) xloridlari bilan supramolekulyar komplekslari mexanokimyoviy usulda sintez qilingan;
olingan 10 ta supramolekulyar kompleks birikmalarning kristall tuzilishlari va kristallardagi Metilen ko‘kining molekulalararo π-π steking ta’sirlashuvining stereokimyosi aniqlangan;
molekulalararo zaif bog‘lanishlar Hirshfeld sirtlari usuli bilan tahlil qilinib, molekulalararo π-π steking ta’sirlashuv energiyasi CrystalExplorer17.5 dasturida aniqlangan;
ilk bor mis(II) xloridning Metilen ko‘ki bilan reaksiyasi natijasida mis(II)ning mis(I) gacha qaytarilishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Metilen ko‘ki ning d-metallar bilan olingan yangi kompleks birikmalari kristall tuzilishi bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
9 ta yangi sintez qilingan komplekslarning kristall tuzulishini aniqlash natijalari Kembridj kristallografik ma’lumotlar markazida qayd qilingan (CCDC: 2390018, 2390019, 2390020, 2390021, 2223590, 2223592, 2223595, 2257107, 2289985). Natijada, bazaga kiritilgan kimyoviy birikmalar o‘xshash birikmalarni sintez qilish va tuzilishini tavsiflashda taqdim etilgan ma’lumotlardan foydalanish imkonini bergan;
(MK)2[ZnCl4]H2O tarkibli kompleks birikmaning suvdagi eritmasi O‘zFA Mikrobilogiya tekshirish instituti va “NOVAFARM” O‘zbekiston-Hindiston qo‘shma korxonasi laboratoriyasida amaliyotga joriy etilgan (“NOVAFARM” MChJning 2024 yil 9 avgustdagi 33-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, gramm musbat va gramm manfiy bakteriyalarga  qarshi dizenfeksiyal vosita sifatida tavsiya etish imkonini bergan.