Сапарбаев Рустам Турсıнбаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Ёш оилаларни камбағалликдан чиқаришга ижтимоий-инновацион ёндашувлар (Қорақалпоғистон Республикаси мисолида)» 22.00.02 – Ижтимоий тузилма, ижтимоий институтлар ва турмуш тарзи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/S111.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Оʻзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси, DSc.20/30.12.2019.S.23.02.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Камалова Хатира Сабировна социологик фанлари номзоди, доцент.
Расмий оппонентлар: социология фанлари доктори (DSc), профессор Холбеков Абдугани Жуманазарович, социология фанлари номзоди, доцент Юнусов Алишер Бобомурадович.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон Республикасидаги эҳтиёжманд ёш оилаларнинг ижтимоий-иқтисодий аҳволини ҳар томонлама таҳлил қилиш, камбағаллигининг асосий омилларини аниқлаш, уларнинг фаровонлиги ва ижтимоий барқарорлигини шакллантириш бўйича замонавий ёндашувларни тадқиқ этиш ва амалга ошириш имкониятлари юзасидан тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ёш оилалар ўртасида камбағалликнинг сабаблари ва механизмлари аниқланди ва уларнинг ушбу ҳолатдан манзилли чиқиш механизми ишлаб чиқилди;
муҳтожлар тоифасига кирувчи ёш оилаларни жамиятдан ижтимоий бегоналашишдан ҳимоя қилиш модели ишлаб чиқилган;
ёш оилаларнинг институционал кўмаклашиш, ижтимоий фаровонликка эришиш ва мамлакат ижодий фаолиятида иштирок этиш, моддий шароитларни яхшилаш ва турмуш даражасини ошириш асосида камбағалликдан чиқиши;
Қорақалпоғистон Республикасида ёш оилаларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш дастурлари ва механизмларининг самарадорлиги даражаси ўз-ўзини такомиллаштириш (ўзини такомиллаштириш) принципи билан биргаликда таҳлил қилинди ва уларни оптималлаштириш ва такомиллаштиришга ёндашувлар таклиф қилинди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ёш оилаларни камбағалликдан чиқариш ва ушбу ҳудуддаги ёш оилаларнинг ижтимоий-иқтисодий аҳволини яхшилаш бўйича чора-тадбирларни амалга оширишда ҳокимият, ташкилот ва жамиятга ёрдам бериш учун энг самарали бўлган инновацион ёндашувлар бўйича таклифлар асосида қуйидаги илмий натижалар қўлланилди:
Қорақалпоғистон Республикасида ёш оилаларни камбағалликдан олиб чиқишнинг ижтимоий-иқтисодий инновацион ёндашувларини, хусусан, Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий сиёсат соҳасидаги давлат сиёсатини; Қорақалпоғистон Республикаси аҳолисининг ижтимоий-иқтисодий аҳволини ўрганиш натижаларидан Қорақалпоғистон Республикасида «ёш оила» институтининг ривожланишидан амалий фойдаланилди. Қорақалпоғистон Республикасида ёш оилаларни камбағалликдан чиқаришга ижтимоий-иқтисодий инновацион ёндашувларни, хусусан, Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий сиёсат соҳасидаги давлат сиёсатини; мустақиллик йилларида Қорақалпоғистон Республикаси аҳолисининг ижтимоий-иқтисодий аҳволини ўрганиш натижалари; Қорақалпоғистон Республикасида «ёш оила» институтини ривожлантириш Пз-20170915198 амалий лойиҳасида – Қорақалпоғистон жамиятида ижтимоий анъаналарни ўзгартириш: тарихи ва амалиёти (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси ҚБ Қорақалпоқ гуманитар илмий тадқиқот институтининг 11 октябр 2023 йил № 394/1 сонли маълумотномаси). Амалга оширилган тадқиқотлар мултидисциплинар назарий ёндашувлар ва эмпирик тадқиқотлар уйғунлигида шаклланган «замонавий ёш оила» институтининг хусусиятлари, уларнинг глобал ва маҳаллий хусусиятларининг ўзаро боғлиқлиги, шунингдек, давлат ва жамоат институтларининг компенсацион вазифаларини кучайтириш бўйича тавсиялар тўғрисида тушунишга имкон берди. Қорақалпоғистонда ёш оилалар барқарорлигини таъминлашнинг институционал таркибий қисмлари ва механизмларини такомиллаштириш;
«Камбағаллик» тоифаси ва унинг даражасини ижтимоий баҳолашнинг илмий таҳлиллари ва хулосалари натижалари, социологияда «ёш оила» тоифасини аниқлашга услубий ёндашувлар, жамиятда камбағаллик муаммоларининг мавжудлигига таъсир этувчи асосий омиллар, ёшларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш соҳасидаги хорижий тажрибани таҳлил қилиш Қорақалпоғистоннинг ёш оилалари фаровонлигини аниқлашга қаратилган оилалар ва камбағалликка барҳам бериш, инновацион технологиялар ва лойиҳалардан «Хабар», «Янгиликлар», «Ҳафталик» теледастурларида фойдаланилди. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «Ўзбекистон телеканали» давлат ташкилотининг 15 сентябр 2023 йил №05-22/460 сонли маълумотномаси). Хусусан, ишда ишлаб чиқилган масалалар Қорақалпоғистоннинг ижтимоий амалиётида ёш оилаларнинг фаровонлиги ва ҳаёт сифатини оширишга инновацион ёндашувларни жорий этиш йўлларини аниқлашга ёрдам беради; шунингдек ушбу материаллар илмий мазмуни жиҳатидан бойитилди;
илмий тадқиқот натижалари ва тавсияларидан ёшлар тадбиркорлигини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, ёшларни бизнесга фаол жалб этиш учун шарт-шароитлар яратиш, янги иш ўринлари яратиш ва ёшлар бандлигини таъминлаш, ишсиз ёшларни меҳнат бозорида талаб юқори бўлган касб ва тадбиркорлик кўникмаларига ўргатиш, уларнинг ижтимоий-иқтисодий фаоллигини ошириш мақсадида банк ходимларининг амалий семинарларида фойдаланилади (Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлигининг 27 сентябр 2023 йил №РС/01-10/3790 сонли маълумотномаси). Хусусан, ишлаб чиқилган тавсиялардан жамғарма ва депозит дастурини ишлаб чиқиш механизмини такомиллаштириш бўйича фойдаланилди, бу орқали болаларда капитални шакллантириш кичик ёшдан бошланади, келажакда турли молиявий муаммоларни ҳал қилишни соддалаштиради, молиявий имкониятларни яхшилашга ёрдам беради; халқаро миқёсда мамлакат имиджини яхшилаш учун ёш авлоднинг ижтимоий масъулиятини ошириш ва тадбиркорликни ривожлантириш учун банкларга қўшимча маблағларни йўналтириш имкониятини бериш;
тадқиқот натижалари ва Қорақалпоғистон Республикаси ёш оилаларини камбағалликдан олиб чиқишнинг инновацион усулларини қўллаш соҳасидаги тавсиялардан ҚДУ Иқтисодиёт факултетида “Инвестициялар ва инновациялар”, “Ғазначилик”, “Молиявий менежмент” каби фанлар бўйича маърузаларда фойдаланилди. (Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети 25 сентябр 2023 йил №01-21-04/1742 сонли маълумотномаси). Хусусан, илмий-тадқиқот материаллари намунавий дастур асосида тайёрланган ишчи ўқув дастурларига киритилган ва иқтисодий фанлар мазмунини яхшилашда самарали фойдаланилмоқда.