Ahatov Alisher Ashur o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Ba’zi d-metallarning  1,2-diaminobenzol va 2,4-digidroksibenzoy kislota bilan aralash ligandli kompleks birikmalari sintezi, kristall tuzilishlari va fizik-kimyoviy xossalari», 02.00.01 – Noorganik kimyo, 02.00.04 - Fizik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.PhD/K818.
Ilmiy rahbarlar: Turaev Xayit Xudaynazarovich, kimyo fanlari doktori, professor; Ashurov Jamshid Mengnorovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Termiz davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Termiz davlat universiteti huzuridagi PhD.03/30.04.2022.K.78.05 raqamli Ilmiy kengash asosidagi bir martalik Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Ro‘zimuradov Olim Narbekovich, kimyo fanlari doktori, professor; Razzoqova Surayyo Razzoqovna, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ba’zi d-metallarning 1,2-diaminobenzol va 2,4-digidroksibenzoy kislota bilan aralash ligandli kompleks birikmalari sintezi,  ularning molekulyar, kristall tuzilishlari va fizik-kimyoviy xossalarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk marotaba Co(II), Ni(II), Zn(II), Cd(II) kationlarining 1,2-diaminobenzol va 2,4-digidroksibenzoy kislotasi bilan aralash ligandli 9 ta yangi kompleks birikmalari sintez qilingan hamda monokristallari olingan;
RTT usuli yordamida sintez qilingan aralash ligandli kompleks birikmalarning tarkibi, tuzilishi, M-L koordinatsiyalanish qonuniyatlari va fazoviy holatlari aniqlangan;
sintez qilingan kompleks birikmalarning elektron tuzilishi, reaksion qobiliyati, energetik va geometrik parametrlari kvant-kimyoviy usullar yordamida aniqlangan. [Ni(OPD)2(2,4-DBA)2] va [Zn(OPD)2(2,4-DBA)2] izostrukturali kompleks birikmalarning turli erituvchilar ta’sirida CPCM (o‘tkazuvchilarga o‘xshash qutblanuvchan muhit modeli) usuli yordamida termodinamik parametrlarining o‘zgarishlari hisoblangan;
sintez qilingan kompleks birikmalarning molekulalararo ta’sirlashish energiyalari hisoblangan va termik turg‘unligi, eritmadagi barqarorlik doimiyliklari, hamda ba’zi bakteriya shtammlariga qarshi biologik faolliklari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ba’zi d-metallarning 1,2-diaminobenzol va 2,4-digidroksibenzoy kislota bilan aralash ligandli kompleks birikmalari sintezi, fizik-kimyoviy xossalari hamda biologik faolligini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
[Ni(OPD)2(2,4-DBA)2], [Zn(OPD)2(2,4-DBA)2], [Cd(OPD)3](1.5-NDK)2·3H2O, [Cd(OPD)2(2,4-DBA)2], [Cd(OPD)3]SO4·H2O, [C6H9N2]2+(C10H6S2)2, [Zn(OPD)2(pNBA)2] va [Ni(OPD)2(3-NFA)2]·H2O tarkibli aralash ligandli kompleks birikmalarning rentgen tuzilish tahlili ma’lumotlari Kembridj kristallografik ma’lumotlar bazasiga (https://www.ccdc.cam.ac.uk/cons/retrievihg.html Cambridge Crystallographic Data Center) kiritilgan va 2268254, 2268255, 2346685, 2402204, 2346687, 2268256, 2404717, 2404716 depozit raqamlari olingan. Natijada, bazaga kiritilgan ma’lumotlar o‘xshash birikmalarni sintez qilishda va tuzilishlarini tavsiflashda taqdim etilgan ma’lumotlardan foydalanish imkonini bergan;
Zn(II) kationining 1,2-diaminobenzol va 2,4-digidroksibenzoy kislota bilan hosil qilgan kompleks birikmasining ([Zn(OPD)2(2,4-DBA)2]) 0.03% li eritmasi “NOVA FARM” MChJ O‘zbekiston-Hindiston qo‘shma korxonasida dezinfeksiyalovchi vositalar tayyorlashda amaliyotga joriy etilgan (“NOVA FARM” MChJning 2024 yil 25 noyabrdagi 44-son ma’lumotnoma). Natijada, bakteriyalardan himoyalovchi yuqori samarali dizenfeksiyalovchi vositalar olish imkonini bergan.