Mamanov Muxammad Chorievichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Jigar exinokokkozining asoratlangan va murakkab shakllarida differensial jarrohlik taktikasi va ximyoterapiya», 14.00.27 – Xirurgiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Tib4137.
Ilmiy rahbar: Arziev Ismoil Alievich, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Rasmiy opponentlar: Sattarov Oybek Toxirovich, tibbiyot fanlari doktori, professor. Raxmanov Qosim Erdanovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Smolensk davlat tibbiyot universiteti (Rossiya Federatsiyasi).  
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: jigar exinokokkozini va uning asoratlarini jarrohlik yo‘li bilan davolash natijalarini minimal invaziv texnologiyalardan ustuvor foydalanish bilan differensial taktikalarni ishlab chiqish orqali yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
jigar exinokokkozining asoratlangan shakllarini erta tashxislash va navigatsion-punksion, endoskopik transpapillyar va laparoskopik davolash usullarini tanlash me’zonlari kistaning lokalizatsiyasi va asorat turiga nisbatan ishlab chiqilgan;
jigar exinokokkozini septik va xolangiogen asoratlarini davolashda 2 etapli, dastlab septik o‘choqni miniinvaziv usul yordamida sanatsiya qilish, so‘ngra esa endotoksikoz bartaraf qilingandan so‘ng radikal operatsiyani bajarish taktikasi ishlab chiqilgan;
asoratlangan jigar exinokokkozida al`bendazolning toksik ta’sirini kamaytirish maqsadida ximioterapiyani gepatoprotektorlar bilan birga qo‘llashning yangi davolash sxemasi ishlab chiqilgan;
miniinvaziv texnologiyalarni ustuvor qo‘llash bilan taklif qilingan differensial xirurgik taktika va takomillashtirilgan ximioterapiya, asoratlangan jigar exinokokkozida davolash natijalarini yaxshilanishi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Jigar va qorin bo‘shlig‘i asoratlangan ekinokokkozi bo‘lgan bemorlarni tashxislash va jarrohlik davolashni yaxshilash bo‘yicha ilmiy izlanish natijalariga ko‘ra:  
birinchi ilmiy yangilik: jigar exinokokkozining asoratlangan shakllarini erta tashxislash va navigatsion-punksion, endoskopik transpapillyar va laparoskopik davolash usullarini tanlash me’zonlari kistaning lokalizatsiyasi va asorat turiga nisbatan ishlab chiqilgan; ilmiy yangilikning ahamiyati jigar ekinokokkozi va uning asoratlangan shakllarini tashxislash uchun tavsiya etilgan algoritm kistlarning turlarini, ularning lokalizatsiyasini, asoratlarning mavjudligini tekshirish va jarrohlik aralashuv usulini tanlash imkonini beradi;  ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq 1337-7-107-TB/2024-sonli guvohnomasi, 23 may 2024 y.) va Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq №206-U-sonli, 20 may 2024 y.) amaliyotiga tatbiq etilgan. Tadqiqot natijalarining amaliyotga tatbiq etilishi ko‘rsatiladigan tibbiy yordam sifatini yaxshilashga, operatsiyadan keyingi vaqtini, amaliyotdan keyingi asoratlar chastotasini va davolanishning reabilitatsiya davrini kamaytirishga imkoni bergan. Ijtimoiy samaradorligi: Bu algoritm kasallikni erta aniqlash va asoratlarni oldini olish imkonini beradi. Natijada, bemorlarning hayot sifati yaxshilanadi, shuningdek, o‘z vaqtida davolash orqali kasallikdan keyingi uzoq muddatli nogironlik hollari kamayadi, bu esa ijtimoiy-iqtisodiy yukni kamaytiradi; Iqtisodiy samaradorligi: jigar va qorin bo‘shlig‘i qaytalangan ekinokokkozi bilan og‘rigan bemorlarni olib borish algoritmini amaliyotga tatbiq etish natijasida bemorlarning statsionar sharoitida davolanish davri qisqargan;  xulosa: Jigar va qorin bo‘shlig‘idan ekinokokkektomiya operatsiyasini tanlab bajarish oqibatida, 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 540000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 700000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan;  
ikkinchi ilmiy yangilik: jigar exinokokkozini septik va xolangiogen asoratlarini davolashda 2 etapli, dastlab septik o‘choqni miniinvaziv usul yordamida sanatsiya qilish, so‘ngra esa endotoksikoz bartaraf qilingandan so‘ng radikal operatsiyani bajarish taktikasi ishlab chiqilgan; ilmiy yangilikning ahamiyati: endovideo-jarrohlik va navigatsion-drenajlash aralashuvlarini tanlashning ishlab chiqilgan mezonlari asoratlangan jigar ekinokokkozini differensial xirurgik davolashga imkoniyat beradi;  ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq 1337-7-107-TB/2024-sonli guvohnomasi, 23 may 2024 y.) va Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq №206-U-sonli, 20 may 2024 y.) amaliyotiga tatbiq etilgan. Tadqiqot natijalarining amaliyotga tatbiq etilishi natijasida jigar va qorin bo‘shlig‘i qaytalangan ekinokokkozi bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalari yaxshilandi.  Ijtimoiy samaradorligi: Ushbu yangi taktika yordamida jarrohlik aralashuvining murakkabligi va invazivligi kamayadi, bemorlarning tuzalish muddati qisqaradi. Bu esa ularning tezroq sog‘ayib, ishga qaytishiga va iqtisodiy faoliyatda ishtirok etishiga imkoniyat beradi, oilaviy va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashga ehtiyojni kamaytiradi.  Iqtisodiy samaradorligi: 30% holatlarda kasallikning asoratlangan shakllarini oldini olish orqali og‘ir davolash xarajatlari kamayadi. Har bir bemorning murakkab jarrohlik operatsiyasi narxi o‘rtacha 10-12 mln so‘mni tashkil etsa, erta tashxis orqali har bir bemor uchun 3-4 mln so‘m iqtisod qilinadi.  xulosa: Operatsiyadan keyingi statsionar davolanish muddati 50% ga qisqaradi. Misol uchun, statsionarda 10 kunlik davolanish o‘rniga, 5 kun davomida tiklanish amalga oshadi.  
uchinchi ilmiy yangilik: asoratlangan jigar exinokokkozida al`bendazolning toksik ta’sirini kamaytirish maqsadida ximioterapiyani gepatoprotektorlar bilan birga qo‘llashning yangi davolash sxemasi taklif qilingan; ilmiy yangilikning ahamiyati: Dastlab septik o‘choqni minimal invaziv usul bilan sanitariya qilib olish usuli yordamida ikki bosqichli operatsiyalarni bajarish kistlarni yiringlash va ularning safro yo‘llariga kirib borishi paytida endogen intoksikatsiyani kamaytirgandan keyin radikal operatsiyalarni o‘tkazishga imkoniyat beradi;  ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq 1337-7-107-TB/2024-sonli guvohnomasi, 23 may 2024 y.) va Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq №206-U-sonli, 20 may 2024 y.) amaliyotiga tatbiq etilgan. Tadqiqot natijalarining amaliyotga tatbiq etilishi natijasida qaytalangan jigar va qorin bo‘shlig‘i ekinokokkozi bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalari yaxshilandi, bemorlar reabilitatsiyasi qisqardi; Ijtimoiy samaradorligi: Ushbu mezonlar jarrohlikning muvaffaqiyat darajasini oshiradi va bemorlarda qayta jarrohlik zaruriyatini kamaytiradi. Bu esa bemorlarning davolashdan keyingi ruhiy va jismoniy holatini yaxshilaydi, ular o‘z oilasi va jamiyatdagi faoliyatlarini tezroq davom ettira olishadi; Iqtisodiy samaradorligi: 1) bemorlarning statsionarda bo‘lish vaqti kamaygan; 2) bemorlarda operatsiyadan keyingi og‘riq kam kuzatilganligi hisobiga og‘riq qoldiruvchi dori-darmonlarga ehtiyoj kam bo‘lgan; xulosa: Qayta jarrohlik ehtimoli 20-25% ga kamayadi, bu esa davolash bilan bog‘liq xarajatlarni sezilarli darajada qisqartirishga olib keladi. Bir qayta jarrohlikning o‘rtacha qiymati 8-10 mln so‘mni tashkil etadi. 25% holatda qayta operatsiyani oldini olish orqali sog‘liqni saqlash tizimi uchun har 100 bemor boshiga 200-250 mln so‘m tejaladi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: miniinvaziv texnologiyalarni ustuvor qo‘llash bilan taklif qilingan differensial xirurgik taktika va takomillashtirilgan ximioterapiya, asoratlangan jigar exinokokkozida davolash natijalarini yaxshilanishi asoslangan; ilmiy yangilikning ahamiyati: jigar ekinokokkozini xirurgik davolashda minimal invaziv texnologiyalardan faol foydalanish operatsiyadan keyingi asoratlarni sezilarli darajada kamaytirish, o‘lim darajasini pasaytirish va bemorlarni davolash vaqtni qisqartirish imkonini berdi; ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq 1337-7-107-TB/2024-sonli guvohnomasi, 23 may 2024 y.) va Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi markaziy shifoxonasi xirurgiya bo‘limlari (buyruq №206-U-sonli, 20 may 2024 y.) amaliyotiga tatbiq etilgan. Tadqiqot natijalarining amaliyotga tatbiq etilishi natijasida qayta jigar va qorin bo‘shlig‘i ekinokokkozi bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalari yaxshilangan, bemorlar reabilitatsiyasi qisqargan; Ijtimoiy samaradorligi: Ushbu usul bemorlarning sog‘ayish darajasini oshiradi va reabilitatsiya muddatini qisqartiradi. Natijada, kasallikning qayta rivojlanish xavfi kamayadi, sog‘liqni saqlash tizimida resurslar tejab qolinadi va bemorlar ijtimoiy hayotga qaytishlari osonlashadi, bu esa ularning ijtimoiy faoliyati va hayot sifatini oshiradi; Iqtisodiy samaradorligi: reabilitatsiya davri 40% ga qisqaradi, shuningdek, qayta kasallanish holatlari 15% ga kamayadi. Qayta kasallanish holati bilan bog‘liq qo‘shimcha davolash xarajatlari o‘rtacha 5 mln so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 15% holatda bu xarajatlarning oldini olish orqali har bir bemor uchun 750 ming so‘m iqtisod qilinadi; xulosa: asoratlangan va murakkab ekinokokkoz bilan og‘rigan bemorlarda operatsiyalarni qo‘llash natijasida 1 nafar bemordan byudjet mablag‘larini 6550000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 7150000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.