Raximov Furqat Jalolovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): “Kimyo tolalari asosida to‘qimachilik sanoati korxonalarining diversifikatsiya faoliyatini jadal rivojlantirish”, 08.00.03-“ Sanoat iqtisodiyoti”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:  B2024.2.PhD/Iqt3985.
Ilmiy rahbari: Maxmudov Nosir Maxmudovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi DSc.03/30.07.2022.I.16.05 raqamli Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Nazarova Fotima Hakimovna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor, Isaev Ravshan Abduraxmonovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent kimyo-texnologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Kimyo tolalari asosida to‘qimachilik sanoati korxonalarining diversifikatsiya faoliyatini jadal rivojlantirish bo‘yicha ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
aralash va kimyo tolalari asosida ishlovchi to‘qimachilik klasterlarining mahsulot ishlab chiqarishning minimal qiymat zanjirini yaratish va past quvvat bilan yuqori bozor salohiyatini namoyon etish holatiga ko‘ra baholash orqali diversifikatsiya darajalarining yuqori (〖6,5≤I〗_s≤10), o‘rta (〖3,0≤I〗_s≤6,4) va quyi (〖0≤I〗_s≤2,9 ) me’yoriy qiymatlari taklif etilgan;
to‘qimachilik sanoati va moda industriyasida barqaror rivojlanishni ta’minlash, qiymat zanjirida aylanma iqtisodiyot ulushi, xom ashyoni qayta ishlash ko‘lami va iste’molda zararli ta’sirlarni kimyo tolalari va undan ishlab chiqarilgan mahsulotlarning raqamli pasportini joriy etish orqali kamaytirish taklif etilgan;
intensiv va ekstensiv marja qiymatlarini hisobga olgan holda “past darajadagi diversifikatsiya” (0 %≤D_p≤1%), “o‘rta darajadagi diversifikatsiya” (2 %≤D_o≤5%), “yuqori darajadagi diversifikatsiya” (6 %≤D_y≤10%), “diversifikatsiyalangan eksport (ekstensiv o‘sish)” (11 %≤D_e) darajalarda baholash orqali kimyo tolalari tashqi savdosini tartibga solish taklifi asoslangan;
O‘zbekistonda to‘qimachilik sanoatining kimyo tolalari bo‘yicha diversifikatsiya strategiyalaridan foydalanishning sinergiya samarasi asosida ishlab chiqarish hajmining 2030-yilga qadar prognoz parametrlari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Kimyo tolalari asosida to‘qimachilik sanoati korxonalarining diversifikatsiya faoliyatini jadal rivojlantirish bo‘yicha ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar asosida:
aralash va kimyo tolalari asosida ishlovchi to‘qimachilik klasterlarining mahsulot ishlab chiqarishning minimal qiymat zanjirini yaratish va past quvvat bilan yuqori bozor salohiyatini namoyon etish holatiga ko‘ra baholash orqali diversifikatsiya darajalarining yuqori (〖6,5≤I〗_s≤10), o‘rta (〖3,0≤I〗_s≤6,4) va quyi (〖0≤I〗_s≤2,9) me’yoriy qiymatlaridan foydalanish taklifi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining “Ishlab chiqarishni muvofiqlashtirish boshqarmasi” faoliyatida foydalanilgan (“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 30-sentyabrdagi №03/25-2585 sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifni amaliyotga joriy etilishi natijasida to‘qimachilik klasterlarining diversifikatsiya darajasi baholangan va qiymat zanjirini yaratish bo‘yicha 2023-2026-yillarda amalga oshirilishi rejalashtirilgan 820,2 mln.AQSh dollari miqdorida 28 ta investision loyihalar belgilab olingan;
to‘qimachilik sanoati va moda industriyasida barqaror rivojlanishni ta’minlash, qiymat zanjirida aylanma iqtisodiyot ulushi, xom ashyoni qayta ishlash ko‘lami va iste’molda zararli ta’sirlarni kimyo tolalari va undan ishlab chiqarilgan mahsulotlarning raqamli pasportini joriy etish orqali kamaytirish taklifi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining “Brendlarni jalb qilish, marketing, xalqaro standartlar va sertifikatsiyalarni joriy etish departamenti” faoliyatida foydalanilgan (“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 30-sentyabrdagi №03/25-2585 sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar mahsulotlarning (tovar va xizmatlarning) unifikatsiyalashgan nomlari va identifikatsiyalash kodlari integratsiya qilish va mahsulotlarning raqamli pasportini tizimini boshqarish bo‘yicha maqsadli strategik dasturlarni ishlab chiqishda foydalanilgan;
intensiv va ekstensiv marja qiymatlarini hisobga olgan holda “past darajadagi diversifikatsiya” (0 %≤D_p≤1%), “o‘rta darajadagi diversifikatsiya”
(2 %≤D_o≤5%), “yuqori darajadagi diversifikatsiya”
(6 %≤D_y≤10%), “diversifikatsiyalangan eksport (ekstensiv o‘sish)”
(11 %≤D_e) darajalarda baholash orqali kimyo tolalari tashqi savdosini tartibga solish taklifi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining «Eksport va logistikani rivojlantirish bo‘limi» faoliyatiga joriy etilgan (“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 30-sentyabrdagi №03/25-2585 sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklif asosida mahalliy to‘qimachilik korxonalarida yangi mahsulot turlarini eksport qilish bo‘yicha dasturlar ishlab chiqilgan va “Sunʼiy shtapel tolalari” turi bo‘yicha 2023-yilda 2022-yilga nisbatan eksportni 14,5 foizga oshirishga hamda eksport geografiyasini kengaytirishga erishilgan;
O‘zbekistonda to‘qimachilik sanoatining kimyo tolalari  bo‘yicha diversifikatsiya strategiyalaridan foydalanishning sinergiya samarasi asosida ishlab chiqarish hajmining 2030-yilga qadar ishlab chiqilgan prognoz parametrlari “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining «Eksport va logistikani rivojlantirish bo‘limi» faoliyatiga joriy etilgan (“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 30-sentyabrdagi №03/25-2585-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifni amaliyotga joriy etish natijasida kimyo tolalari asosida 2030-yilda mahsulot ishlab chiqarish hajmining 4,7-marta oshirish imkoni aniqlanib, tarmoq korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatini diversifikatsiyalashning istiqboldagi ko‘rsatkichlarini yanada aniqlashtirish va muvofiqlashtirish imkoni yaratilgan.