Tojieva Sevara Nomozovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Stachybotrys chartarum zamburug‘ining ikkilamchi metabolitlari sintezi, tuzilishi va modifikatsiyasi», 02.00.10 – Bioorganik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.PhD/K836.
Ilmiy rahbar: Kamolov Luqmon Sirojiddinovich, kimyo fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qarshi davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Farg‘ona davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.K.05.01.
Rasmiy opponentlar: Aripova Salimaxon, kimyo fanlari doktori, professor, Jalolov Iqboljon Jamolovich, kimyo fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Termiz davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: mahalliy Stachybrobrys chartarum zamburug‘i tarkibidan ikkilamchi metobolitlarini ajratish, yangi hosilalarini sintezi usullarini ishlab chiqish hamda ularning tuzilishi, fizik-kimyoviy va biologik xossalarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Stachybotrys chartarum zamburug‘idan ilk bor seskviterpenoid driman benzofuran sinfiga kiruvchi 13,22-dimetoksistaxibotrin, 3,13 - dimetoksistaxibotrin, 22-dimetilstaxibotrin va 3O-asetatstaxibotridial ikkilamchi metabolitlarini olingan va tuzilishi aniqlangan;
13,22-dimetoksistaxibotrin, 3,13 - dimetoksistaxibotrin, 22-dimetilstaxibotrin va 3O-asetatstaxibotridial ikkilamchi metabolitlarining N,O-atsilli birikmalarini sintez qilish orqali aromatik va terpenoid halqalaridagi gidroksil guruhlariga xos O-atsil birikmalarni yuqori unum bilan hosil bo‘lishi isbotlangan;
seskviterpenoid driman benzofuran alkaloidlarining tuzilishi va konformatsiyasi kimyoviy, zamonaviy fizik tadqiqot usullari yordamida aniqlangan;
seskviterpenoid driman benzofuran tuzilishli alkaloidlarining hosilalarini sintez qilish usullari ishlab chiqilgan va maqbul sharoitlari aniqlangan;
13,22-dimetoksilstaxibotrin, 22- metoksistaxibotrin, 22-dimetilstaxibotrin va 3,13 – dimetoksilstaxibotrinlarni metall konstruksiya va qurilmalarida biologik korroziya jarayonini keltirib chiqaruvchi mikrozamburug‘larga qarshi ingibitor sifatida ishlab chiqarishga sinovdan o‘tkazildi hamda yuqori samaradorlikka ega bo‘lishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ajratib olingan alkaloidlar va ularning hosilalarining tuzilishi hamda biologik faolligini aniqlash bo‘yicha oligan ilmiy natijalar asosida:
mahalliy Stachybotrys chartarum zamburug‘ning shakarli oziqa muhitida o‘stirishdan ajratib olingan 13,22-dimetoksilstaxibotrin, 22-dimetilstaxibotrin ikkilamchi metabolitlar miqdori ko‘p bo‘lgan ekstrakt Muborak gazni qayta ishlash MChJ korxonasida amaliyotga qo‘llanilgan (“O‘zbekneftgaz” AJ Muborak gazni qayta ishlash zavodining 2023 yil 18 oktyabrdagi 941/GK-10-son ma’lumotnomasi). Natijada, tadqiq qilingan organik moddalar yordamida metall konstruksiyalari va qurilmalari ekspluatatsion oshirish imkonini bergan;
mahalliy Stachybotrys chartarum zamburug‘ning melassali oziqa muhitida o‘stirishdan ajratib olingan 3,13 – dimetoksilstaxibotrin ikkilamchi metabolitlar miqdori ko‘p bo‘lgan ekstrakt Sho‘rtan neft gaz qazib chiqarish boshqarmasi  metall konstruksiya va qurilmalarida biologik korroziya jarayonini keltirib chiqaruvchi mikrozamburug‘larga qarshi ingibitor sifatida amaliyotga qo‘llanilgan (“O‘zbekneftgaz” AJ Sho‘rtan neft gaz qazib chiqarish boshqarmasining 2024 yil 12 sentyabrdagi 23-son ma’lumotnomasi); Natijada, neft-gaz sanoati metall konstruksiyalari va qurulmalarining eksplutatsiya muddatini oshirish imkonini bergan.