Алламуродова Матлуба Мамасолиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қўйлар диплококкоз касаллигининг патоморфологик диагностикаси ва қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш”, 16.00.02 - Ҳайвонлар патологияси, онкологияси ва морфологияси. Ветеринар акушерлиги ва ҳайвонлар репродуксияси биотехникаси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/В52
Илмий раҳбар: Элмурадов Бозорбой Актамович, ветеринария фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ветеринария илмий-тадқиқот институти, PhD.06/29.10.2021.В.139.01.
Расмий оппонентлар: Кулдашев Отамурод Уразович, ветеринария фанлари доктори, катта илмий ходим; Кулиев Баходир Амриддинович, ветеринария фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда қўйлар диплококкоз касаллигининг Самарқанд, Жиззах, Навоий ва Қашқадарё вилоятлари ҳудудларида тарқалишини ўрганиш, касалликни кечиши, клиник белгилари, диплококкоз билан табиий касалланган қўзилар қонининг биокимёвий, гемотологик хусусиятларини, патологоанатомик ўзгаришларни аниқлаш, касалликка аниқ ташхис қўйиш, уни ўхшаш касалликлардан фарқлаш, қўзғатувчининг турли антибиотикларга резистентлиги ва сезувчанлигини аниқлаш, касалликка қарши ГОА формол вакцинанинг поствакцинал иммунитетини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
диплококкоз 1 ойликгача бўлган қўзиларда 7,41 %, 1-3 ойликда 4,6 % ва 3 ойликдан катта қўзиларда 1,85 % учраши аниқланган;
диплококкоз билан касалланган қўзиларда лейкоцитларнинг меъёрга нисбатан 1,1 фоизга (9,62±0,4) ортиши, лейкоформулада эозинофил, базофил моноцитлар мос равишда 3,26 ҳамда 2,4 фоизга камайиши аниқланган;
қўзилар диплококкозида аланин аминотрансфераза ферменти функсиясининг клиник соғломларидан фарқи 4,8 Э/л га ўзгариши, албумин 2,7±0,02 г/л ва умумий оқсилнинг миқдори эса 3,5±0,19 г/л га ортиши аниқланган;
қўзилар диплококкозининг гистологик таҳлилларида ўпка паренхимасининг инфилтрацияси, талоқда доғли қон қуйилишлар, пулпасининг қириндига бой бўлиши ва гиперимияланиши аниқланган;
диплококкозга қарши ГОА формол вакцина билан эмланган қўзиларда иммуноглобулинлар миқдорининг ошиши, антителолар титрининг1:1600 ни ташкил қилиши ва поствакцинал иммунитетнинг 6 ойгача давом этиши аниқланган;
қўзилар диплококкозини патоморфологик ташхислаш ва унга қарши кураш чоралари бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қўйларнинг диплококкоз касаллигининг патоморфологик диагностикаси ва қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш боʻйича олиб борилган илмий-тадқиқотлар натижалари асосида:
2018-2024 йиллар давомида Самарқанд, Жиззах, Навоий ва Қашқадарё вилоятларининг қоракўлчилик кластер, фермер хўжаликлари, ва аҳолига қарашли қўзиларда диплококкознинг тарқалиши, қўзилар ёшига оид клиникаси ўрганилган ва хулоса берилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 13 ноябрдаги 02/23-633-сон маълумотномаси). Натижада қўзилар диплококкози Самарқанд, Жиззах, Навоий ва Қашқадарё вилоятларида ўртача 5,6 % тарқалганлиги аниқланган.
Самарқанд, Жиззах, Навоий ва Қашқадарё вилоятларининг қоракўлчилик фермер хўжаликлари, кластер ва аҳолига қарамоғидагидиплококкозга қарши ГОА формол вакцина билан эмланган қўзилар қонида антителолар титри 1:1600 бўлиши, қарши эмланган қўзилар қонида иммуноглобулинлар миқдори 84,2 фоизни ташкил қилиши аниқланган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 13 ноябрдаги 02/23-633-сон маълумотномаси). Натижада диплококкозга қарши ГОА формол вакцина билан эмланган қўзиларда вакцинанинг поствакцинал самарадорлиги 6 ойгача бўлган муддатни ташкил қилиши аниқланган.
Қўзилар диплококкозиалоҳида ҳамдапастереллёз, колибактериоз, салмонеллёз касалликлари билан аралаш кечганда патологик тўқима, қон намуналари бактериологик, гистологик, гематологик, биокимёвий текширишлар асосида патоморфологик диагностика услуби ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 13 ноябрдаги 02/23-633-сон маълумотномаси). Натижада ветеринария фани ва амалиётда қўйчилик билан шуғулланувчи мутахассислар учун қўзиларнингдиплококкозкасаллигига тезкор диагноз қўйиш услуби татбиқ этилган.
“Қўзилар дилококкозининг патоморфологик дифференциал диагностикаси, даволаш ва қарши кураш чоралари бўйича тавсиянома” Республикамизнинг Самарқанд, Жиззах, Навоий ва Қашқадарё вилоятлари қоракўлчилик кластерлари, фермер хўжаликлари ҳамда аҳолига шахсий чорва хўжаликларига жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 13 ноябрдаги 02/23-633-сон маълумотномаси). Натижада қўзилар диплококкозига қарши кураш чора-тадбирлари ишлаб чиқилиб, касалликни профилактика қилишда самарали натижаларга эришилган.