Юлдошева Машхура Зокиржон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Тоҳир Малик асарларининг социопрагматик тадқиқи”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3731.
Илмий раҳбар: Усмонова Хуриниса Шараповна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Жамолиддинова Дилноза Мирхожиддиновна, филология фанлари доктори, профессор; Раҳимов Усмонжон Эргашевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тоҳир Малик асарлари мисолида бадиий контекстда нутқий стратегиялар социопрагматикасининг ўзига хосликларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилшунослигида Тоҳир Малик асарларида қўлланган нутқий стратегийаларнинг социопрагматик асослари тизимлаштирилган, бу стратегийаларнинг бадиий контекстдаги социолингвистик, прагматик, менталингвистик лисоний ва нутқий конструксийалари ижтимоий-прагматик томондан очиб берилган;
хушмуомалалик стратегийалари ўзбек тилли жамийатнинг маданий-когнитив схемалари ва мулоқот меъйорлари билан узвий боғлиқ еканлиги аниқланиб, миллий маданийатга хос нутқий стратегийаларнинг ўзбек миллати лисоний оламига хос ахлоқий, маънавий ва етник-ментал хусусийатларининг бадиий нутқдаги ифодаланиши механизмлари когнитив ва социопрагматик жиҳатдан асосланган;
мулоқотнинг шахс ижтимоий ўзига хослиги билан боғлиқ хушмуомалалик турларига хос субстратегийалар бадиий қаҳрамонлар ва реал ҳайотдаги ўзбек миллати вакилларининг нутқий жарайонларидаги ижтимоий юз категорийаси, нутқий актлар ва улар ҳақидаги назарий социопрагматик параметрлар далилланган;
социолект ва лақабларнинг ижтимоий гуруҳ ичидаги лисоний шаклланиши, улардаги боғликлик, алоқадорлик, моҳийат мотивлари ва коммуникатив вазифалари ҳамда нутқий воқеликдаги шахсларнинг ижтимоий идентификацийасини шакллантиришда қандай ўрин тутиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертацияда эришилган илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган:
ўзбек тилшунослигида Тоҳир Малик асарларида қўлланган нутқий стратегийаларнинг социопрагматик асослари тизимлаштирилган, бу стратегийаларнинг бадиий контекстдаги социолингвистик, прагматик, менталингвистик лисоний ва нутқий конструксийалари ижтимоий-прагматик томондан очиб берилган ўринларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017–2020-йилларда бажарилган ФА-Ф1-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш”, ФА-Ф1-Г007 “Қорақалпоқ нақл ва мақоллари лингвистик тадқиқот обекти сифатида” мавзулардаги фундаментал ва илмий-амалий лойиҳаларни бажаришда фойдаланилган (Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 29-апрелдаги 159/1-сон маълумотномаси). Натижада олий таълим тизимида социопрагматик таҳлил натижалари асосидаги манба-материаллар фонди миқдр жиҳатдан ошган;
хушмуомалалик стратегийалари ўзбек тилли жамийатнинг маданий-когнитив схемалари ва мулоқот меъйорлари билан узвий боғлиқ еканлиги аниқланиб, миллий маданийатга хос нутқий стратегийаларнинг ўзбек миллати лисоний оламига хос ахлоқий, маънавий ва етник-ментал хусусийатларининг бадиий нутқдаги ифодаланиши механизмлари когнитив ва социопрагматик жиҳатдан асослашга оид таҳлиллардан Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалида 2017-2020-йилларда бажарилган Ф3 – 2016 – 0908165532 - рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиали 2024-йил 29-апрелдаги 178-сон маълумотномаси). Натижада юқорида кўрсатилган фундаментал лойиҳа ўзбек тили тараққиётининг социопрагматик жиҳатларига оид илмий хулосалар билан бойитилган;
мулоқотнинг шахс ижтимоий ўзига хослиги билан боғлиқ хушмуомалалик турларига хос субстратегийалар бадиий қаҳрамонлар ва реал ҳайотдаги ўзбек миллати вакилларининг нутқий жарайонларидаги ижтимоий юз категорийаси, нутқий актлар ва улар ҳақидаги назарий социопрагматик параметрлар далилланган хулосалардан 2023-2024-йилларда ЎМТРК “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” телекўрсатувлари ва эшиттиришларининг ссенарийсини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 25-апрелдаги 26-36-893-сон маълумотномаси). Натижада ушбу радиоешиттириш материаллари мазмунан бойитилган, томошабоплиги ортган.