Ташкулов Салимжон Маматназаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сурхондарё вилояти шароитида ғўзани ўғитлашда НПК нисбатларини такомиллаштириш”, 06.01.04 – Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Qx788
Илмий раҳбар: Исмайилов Жуманазар Исматович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/07.06.2024.Qx.13.03.
Расмий оппонентлар: Хашимов Фарҳод Хакимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Атабаев Маъруф Махмудович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Сурхондарё вилоятининг суғориладиган тақир-ўтлоқи тупроқлари шароитида ингичка толали ғўзани озиқлантиришда минерал ўғитларни қўллаш меъёр ва нисбатларини такомиллаштириш орқали пахта ҳосилини ошириш ҳамда тола сифатини яхшилашга қаратилган илмий-амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Сурхондарё вилоятининг суғориладиган тақир-ўтлоқи тупроқлари шароитида ингичка толали ғўзада минерал ўғитларни мақбул қўллаш меъёр (Н-220, П-220, К-165 кг/га) ва (1,0:1,0:0,75) нисбатлари илмий жиҳатдан асосланган;
минерал ўғитларни қўллаш меъёр ва нисбатларининг тупроқ таркибидаги нитратли азот, ҳаракатчан фосфор ва алмашинувчан калий шакллари миқдорига, мувозанатига ҳамда тупроқ унумдорлигига таъсири аниқланган;
ингичка толали ғўза органларидаги ва ўсимлик томонидан олиб чиқиб кетиладиган НПК миқдорини ўзгаришига ҳамда 1 тонна ҳосил учун сарфлашига минерал ўғитларни қўллашнинг меъёр ва нисбатларига боғлиқлиги исботланган;
азотнинг 220 кг/га меъёри фонида фосфор ва калийни 1,0:0,75 нисбатда қўллаш ингичка толали ғўзанинг ўсиши, ривожланиши, пахта ҳосили ва тола сифатига ижобий таъсир кўрсатиши очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сурхондарё вилоятининг суғориладиган тақир-ўтлоқи тупроқлари шароитида ингичка толали ғўзада минерал ўғитларни қўллаш меъёр ва нисбатларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Минерал ўғитларни мақбул меъёр ва нисбатларда ингичка толали ғўзада қўллаш бўйича тавсиялар” ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 7-августдаги 05/04-04-380-сон маълумотномаси). Ушбу тавсия ингичка толали ғўза етиштирувчи кластер ва фермер хўжаликларида қўлланма сифатида хизмат қилган;
тупроқнинг агрокимёвий ҳолати ва ғўзанинг озиқа элементларини ўзлаштиришини яхшилашда минерал ўғитларни қўллашнинг такомиллаштирилган меъёр ва нисбатлари Термиз туманидаги “ЗУҲРИДДИН НАМУНА” фермер хўжалигининг 30 гектар майдонида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 7-августдаги 05/04-04-380-сон маълумотномаси). Натижада, тупроқ таркибидаги НПК ҳаракатчан шакллари миқдорини ошиши, озиқа режимини яхшиланиши ҳисобига ингичка толали ғўзанинг ўсиши, ривожланиши учун мақбул озиқланиш шароити яратилиши имконини берган;
ингичка толали ғўзани минерал озиқлантиришда азотнинг Н-220 кг/га меъёри фонида фосфор ва калийни 1,0:1,0:0,75 нисбатда қўллаш агротехнологияси Ангор туманидаги “ЗАМИН АНГОР CЛУСТЕР” МЧЖнинг 80,0 гектар майдонида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 7-августдаги 05/04-04-380-сон маълумотномаси). Натижада, назорат (ўғициз) га нисбатан ўсимликни бўйи 20,8 см га, кўсаклар сони 5,0 донага ортиши ҳисобига 38,3 с/га пахта ҳосили етиштирилган ва рентабеллик даражаси 50 % ни ташкил этган.