Shomurodova Sunbula G‘olibovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri: O‘zbek folklorida milliy kiyimlar obrazining poetik talqin xususiyatlari, 10.00.08 – Folklorshunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Fil4263.
Ilmiy rahbarning F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Rajabova Ma’rifat Baqoevna, filologiya fanlari doktori(DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot instituti, DSc.02/25.08.2021.Fil.137.01.
Rasmiy opponentlar: Mirzaeva Salima Rayimjonovna, filologiya fanlari doktori, professor; Allamberganov Hamza Kamalovich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Navoiy davlat pedagogika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘zbek folklorida milliy kiyim-kechak obrazlarining tarixiy-mifologik ildizlari, poetik talqin xususiyatlari, ramziy-timsoliy ma’nolari, badiiy-estetik vazifalarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘zbek folklorida milliy kiyim-kechaklar, liboslar obrazining o‘rni, xalqona poetik talqin xususiyatlari, ularga epik, lirik va paremik folklor janrlar kesimidagi badiiy-estetik munosabat omillari, mifologik hamda tarixiy-hayotiy asoslari, ramziy-semantik ko‘lami, timsoliy belgilari ochib berilgan;
o‘zbek ertak va dostonlari sujetida kiyim-kechaklar bilan bog‘liq motiv va obrazlar tiplari, badiiy ifoda tamoyillari, ertaklarda tikuvchi, yamoqchi, sehrli kiyim-kechaklar obrazining poetik vazifalari, tasvir ko‘rinishlari mif-marosim-folklor tadrijiga muvofiq aniqlangan;
kiyim-kechaklarning tug‘ilish, oila qurish, o‘lim hodisalari bilan bog‘liqda obrazlantirilishi, chaqaloqlar chilla ko‘ylagi, kelin-kuyovlar nikoh kiyimlari, azadorlar liboslari, marhumning oxirat to‘ni kabilar qadimgi mifologik tasavvur-tushuncha, diniy-e’tiqodiy qarashlar asosida marosim qo‘shiqlarida badiiy ifodalanishi asoslangan;
xalqning mehnat hamda lirik qo‘shiqlarida tikuvchilik mavzusi, bosh, ust, oyoq kiyimlarining ramziy-timsoliy talqini, o‘zbek tikuvchilik qo‘shiqlarining kashtachilik, do‘ppido‘zlik, to‘ndo‘zlik kabi mavzuiy turlariga xos badiiy-kompozision xususiyatlar, kiyim-kechaklar obrazidan psixologik holatlar va ijtimoiy vaziyatlarni ifodalashda foydalanishning poetik bosqichlari dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek folklorida milliy kiyimlar obrazining poetik talqin xususiyatlarini aniqlash jarayonida erishilgan ilmiy natijalar asosida:
o‘zbek folklorida milliy kiyim-kechaklar, liboslar obrazining o‘rni, xalqona poetik talqin xususiyatlari, ularga epik, lirik va paremik folklor janrlar kesimidagi badiiy-estetik munosabat omillari, mifologik hamda tarixiy-hayotiy asoslari, ramziy-semantik ko‘lami, timsoliy belgilari ochilganligi haqidagi ilmiy-nazariy xulosalardan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutida bajarilgan FA-FOO5 “Qoraqalpoq folklorshunosligi va adabiyotshunosligi tarixini tadqiq etish” (2017-2020 yy.) mavzusidagi fundamental ilmiy loyihani bajarishda foydalanilgan (Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutining 2023-yil 1-avgustdagi 303/1-son ma’lumotnomasi). Natijada Qoraqalpoq folklorshunosligida ham kiyim-kechaklar bilan bog‘liq magik-mifologik qarashlarning kelib chiqish ildizlari, xalq epik asarlari, mehnat, marosim va lirik qo‘shiqlarida liboslar obrazini tadqiq qilishda ilmiy manba vazifasini bajargan;
o‘zbek xalq afsona, rivoyat, ertak, doston, maqol va topishmoq singari epik va paremik janrlarida uchraydigan kiyim-kechaklarining mavsum, marosim, mehnat, jang jarayonlari bilan bog‘liq arxaik va tarixiy nomlari, badiiy tasvirlanishi, poetik vazifalari, qahramon hayoti, ruhiy kechinmalari, hayot voqeliklariga aloqador talqinlari hamda xalqning mehnat va lirik qo‘shiqlarida tikuvchilik mavzusi, bosh, ust, oyoq kiyimlarining ramziy-timsoliy talqini, o‘zbek tikuvchilik qo‘shiqlarining kashtachilik, do‘ppido‘zlik, to‘ndo‘zlik kabi mavzuiy turlariga xos badiiy-kompozision xususiyatlarning dalillangan xulosalridan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutida bajarilgan FA-FOO5 “Qoraqalpoq folklorshunosligi va adabiyotshunosligi tarixini tadqiq etish” (2017-2020 yy.) mavzusidagi fundamental ilmiy loyihani bajarishda foydalanilgan (Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutining 2023-yil 1-avgustdagi 303/1-son ma’lumotnomasi). Natijada folklor asarlari badiiyati, uning an’anaviy obrazlar tizimi va tarkibiga nisbatan qiziqishini oshirishga erishilgan;
o‘zbek ertak va dostonlari sujetida kiyim-kechaklar bilan bog‘liq motiv va obrazlar tiplari, badiiy ifoda tamoyillari, ertaklarda tikuvchi, yamoqchi, sehrli kiyim-kechaklar obrazining poetik vazifalari, tasvir ko‘rinishlari mif-marosim-folklor tadrijiga muvofiq aniqlanganligi hamda kiyim-kechaklarning tug‘ilish, oila qurish, o‘lim hodisalari bilan bog‘liqda obrazlantirilishi, chaqaloqlar chilla ko‘ylagi, kelin-kuyovlar nikoh kiyimlari, azadorlar liboslari, marhumning oxirat to‘ni kabilar qadimgi mifologik tasavvur-tushuncha, diniy-e’tiqodiy qarashlar asosida marosim qo‘shiqlarida badiiy ifodalanishi asoslanganligiga oid ilmiy-nazariy qarashlardan “Buxoro” telekanalining “Sakkizinchi mo‘jiza”, “Asrlarning asraganlari”, “Assalom, Buxoro” ko‘rsatuvlarida foydalanilgan (Buxoro viloyati teleradiokompaniyasining 2023-yil 29-avgustdagi 02-09-226-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘zbek xalq qo‘shiqlarida bosh, tana, oyoq kiyimlari obrazi bilan bog‘liq poetik xususiyatlarga oid tahlillarning dissertant bilan olib borilgan suhbatlar orqali efirga uzatilishi ko‘rsatuvlarning ilmiy ommabopligini ta’minlashga, teletomoshabinlarda ijodiy fikrlashni o‘stirishga xizmat qilgan.