Buranova Nilufar Shavkatovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish (umumta’lim maktabining 6–8-sinflari materiallari asosida)”, 13.00.02 - Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (rus tili va adabiyoti) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.1.PhD/Ped1346.
Ilmiy rahbar: Chjen Elena Vitalevna, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namangan davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Namangan davlat universiteti, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.02.  
Rasmiy opponentlar: Kadirova Munira Rasulovna, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor; Uluxujaev Narzulloxon Ziyoviddinovich, pedagogika fanlari nomzodi, professor.
Yetakchi tashkilot: Qo‘qon davlat pedagogika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi umumta’lim maktabi 6-8-sinf o‘quvchilarining darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
6-8–sinf o‘quvchilarining adabiyot darslari va darsdan tashqari o‘qishdagi o‘quv-tadqiqot faoliyatini shakllantirishning didaktik shartlari, amalga oshirish tamoyillari, tashkil etish bosqichlari va tuzilishi ta’limning vertikal va gorizontal mazmundagi integratsiyani belgilash asosida o‘quv-tadqiqot faoliyatini rag‘batlantirish uchun qiziqish, idrok etish va badiiy asarlarga qadriyatli munosabat kabi tarkibiy qismlarni shakllantirishga kompetensiyaviy yondashuv orqali aniqlangan;
6-8–sinflarda darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarini tashkil etishning differensial algoritmlari kognitiv-kommunikativ, shaxsga yo‘naltirilgan ilmiy yondashuvlar asosida o‘quv mazmunining didaktik yo‘naltirilganligini nutq faoliyatining barcha turlarini rivojlantirish tamoyillari bilan uyg‘unligini ta’minlash, faoliyat intensivligiga ustuvorlik berish orqali rus, o‘zbek va xorijiy badiiy adabiyotlarni o‘rganish jarayonida o‘quv-tadqiqot faoliyatini rivojlantirish jarayoni takomillashtirilgan;
darsdan tashqari o‘qish darslarida 6-8- sinf o‘quvchilarining o‘quv-tadqiqot faoliyati ko‘nikmalarini rivojlantirish mazmuni, protsessual va tashkiliy asoslari zamonaviy umumpedagogik texnologiyalar va interfaol mashqlardan tizimli foydalanish orqali rus, o‘zbek va xorijiy badiiy adabiyotni o‘zlashtirish jarayonida o‘qituvchilar va o‘quvchilar faoliyati uchun aniq tartiblangan algoritmlar takomillashtirilgan;
6-8-sinf o‘quvchilarining o‘quv-tadqiqot ko‘nikmalarini shakllantirish darajasini baholashning tarkibiy modeli, mezonlari va ko‘rsatkichlari abstraksiya, qidiruv vazifalari, mantiqiy fikrlash va matnning immanent baholash kabi ko‘rsatkichlarni kiritish orqali aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 6-8-sinf o‘quvchilarning darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirishda olingan ilmiy natijalar quyidagicha amaliyotga tatbiq etildi:  
    6-8–sinf o‘quvchilarining adabiyot darslari va darsdan tashqari o‘qishdagi o‘quv-tadqiqot faoliyatini shakllantirishning didaktik shartlari, amalga oshirish tamoyillari, tashkil etish bosqichlari va tuzilishi ta’limning vertikal va gorizontal mazmundagi integratsiyani belgilash asosida o‘quv-tadqiqot faoliyatini rag‘batlantirish uchun qiziqish, idrok etish va badiiy asarlarga qadriyatli munosabat kabi tarkibiy qismlarni shakllantirishga doir taklif va tavsiyalardan 2022-yili O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi nashrga tavsiya etgan umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6-8-sinfi uchun darsliklar (yangi nashr)ni yaratishda foydalanilgan (Maktabgacha va maktab ta’limi Vazirligi huzuridagi Respublika ta’lim Markazining 2024-yil 29-oktyabrdagi 01/11-1-870-son ma’lumotnomasi). Natijada, adabiyot darslarida va darsdan tashqari o‘qishda o‘quvchilarining o‘quv-tadqiqotchilik ko‘nikmalarini rivojlantirishga erishilgan;
6-8–sinflarda darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarini tashkil etishning differensial algoritmlari kognitiv-kommunikativ, shaxsga yo‘naltirilgan ilmiy yondashuvlar asosida o‘quv mazmunining didaktik yo‘naltirilganligini nutq faoliyatining barcha turlarini rivojlantirish tamoyillari bilan uyg‘unligini ta’minlash, faoliyat intensivligiga ustuvorlik berish orqali rus, o‘zbek va xorijiy badiiy adabiyotlarni o‘rganish jarayonida o‘quv-tadqiqot faoliyatini rivojlantirish jarayonini takomillashtirishga doir taklif va tavsiyalaridan YuNISEFning O‘zbekistondaga vakolatxonasi bilan hamkorlkda “Umumiy o‘rta ta’lim sifatini oshirish dasturi” doirasida amalga oshirilgan (Maktabgacha va maktab ta’limi Vazirligi huzuridagi Respublika ta’lim Markazining 2024-yil 29-oktyabrdagi 01/11-1-870-son ma’lumotnomasi). Natijada, umumta’lim maktabining o‘rta sinflarida adabiyot darslari va darsdan tashqari o‘qishda o‘quv subektlarni o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini tashkil etishning amaliy ahamiyati darajasini oshishga erishildi;
darsdan tashqari o‘qish darslarida 6-8- sinf o‘quvchilarining o‘quv-tadqiqot faoliyati ko‘nikmalarini rivojlantirish mazmuni, protsessual va tashkiliy asoslari zamonaviy umumpedagogik texnologiyalar va interfaol mashqlardan tizimli foydalanish orqali rus, o‘zbek va xorijiy badiiy adabiyotni o‘zlashtirish jarayonida o‘qituvchilar va o‘quvchilar faoliyati uchun aniq tartiblangan algoritmlarini ishlab chiqilib, takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar O‘zbekiston Milliy universitetida  bajarilgan “Umumta’lim muassasalarida moliyaviy savodxonlik asoslari va fond bozorini o‘rganish bo‘yicha multimedia texnologiyalari asosida o‘quv kurslari platformasini yaratish” nomli 2021-2022-yillarda amalga oshirilgan A-OT-2021461-sonli amaliy loyiha doirasida foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy universitetining 2023-yil 24-oktyabrdagi 04/11-6926-son ma’lumotnomasi). Natijada 6-8-sinflarda darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyati darajasi va mexanizmlarini ishlab chiqish samaradorligini oshirishga erishilgan;
6-8-sinf o‘quvchilarining o‘quv-tadqiqot ko‘nikmalarini shakllantirish darajasini baholashning tarkibiy modeli, mezonlari va ko‘rsatkichlari abstraksiya, tahlil, qidiruv vazifalari, mantiqiy fikrlash va matnning immanent tahlili kabi ko‘rsatkichlarni kiritish orqali aniqlashga doir amaliy tavsiyalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining  “O‘zbekiston” teleradiokanali DM “ Madaniy va marifiy eshittirishlar” “Ta’lim va taraqqiyot”, “Bolalar va biz”, “Adabiy jarayon”, “Jahon adabiyoti” nomli radiodasturlarni tayyorlashda ssenariylar doirasida foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi 2023-yil 27-oktyabrdagi 04-36-1607-son ma’lumotnomasi). Natijada 6-8-sinflarda darsdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha asosiy kompetensiyalarni shakllantirish bo‘yicha uslubiy ta’minotni yaxshilashga erishilgan.