Буранова Нилуфар Шавкатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Дарсдан ташқари ўқиш машғулотларида ўқувчиларнинг ўқув-тадқиқотчилик фаолиятини ривожлантириш (умумтаълим мактабининг 6–8-синфлари материаллари асосида)”, 13.00.02 - Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили ва адабиёти) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2020.1.PhD/Ped1346.
Илмий раҳбар: Чжен Елена Виталевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.02.  
Расмий оппонентлар: Кадирова Мунира Расуловна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Улухужаев Нарзуллохон Зиёвиддинович, педагогика фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади умумтаълим мактаби 6-8-синф ўқувчиларининг дарсдан ташқари ўқиш машғулотларида ўқув-тадқиқотчилик фаолиятини ривожлантириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
6-8–синф ўқувчиларининг адабиёт дарслари ва дарсдан ташқари ўқишдаги ўқув-тадқиқот фаолиятини шакллантиришнинг дидактик шартлари, амалга ошириш тамойиллари, ташкил этиш босқичлари ва тузилиши таълимнинг вертикал ва горизонтал мазмундаги интеграцияни белгилаш асосида ўқув-тадқиқот фаолиятини рағбатлантириш учун қизиқиш, идрок этиш ва бадиий асарларга қадриятли муносабат каби таркибий қисмларни шакллантиришга компетенциявий ёндашув орқали аниқланган;
6-8–синфларда дарсдан ташқари ўқиш машғулотларини ташкил этишнинг дифференциал алгоритмлари когнитив-коммуникатив, шахсга йўналтирилган илмий ёндашувлар асосида ўқув мазмунининг дидактик йўналтирилганлигини нутқ фаолиятининг барча турларини ривожлантириш тамойиллари билан уйғунлигини таъминлаш, фаолият интенсивлигига устуворлик бериш орқали рус, ўзбек ва хорижий бадиий адабиётларни ўрганиш жараёнида ўқув-тадқиқот фаолиятини ривожлантириш жараёни такомиллаштирилган;
дарсдан ташқари ўқиш дарсларида 6-8- синф ўқувчиларининг ўқув-тадқиқот фаолияти кўникмаларини ривожлантириш мазмуни, процессуал ва ташкилий асослари замонавий умумпедагогик технологиялар ва интерфаол машқлардан тизимли фойдаланиш орқали рус, ўзбек ва хорижий бадиий адабиётни ўзлаштириш жараёнида ўқитувчилар ва ўқувчилар фаолияти учун аниқ тартибланган алгоритмлар такомиллаштирилган;
6-8-синф ўқувчиларининг ўқув-тадқиқот кўникмаларини шакллантириш даражасини баҳолашнинг таркибий модели, мезонлари ва кўрсаткичлари абстракция, қидирув вазифалари, мантиқий фикрлаш ва матннинг имманент баҳолаш каби кўрсаткичларни киритиш орқали аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 6-8-синф ўқувчиларнинг дарсдан ташқари ўқиш машғулотларида ўқув-тадқиқотчилик фаолиятини ривожлантиришда олинган илмий натижалар қуйидагича амалиётга татбиқ этилди:  
    6-8–синф ўқувчиларининг адабиёт дарслари ва дарсдан ташқари ўқишдаги ўқув-тадқиқот фаолиятини шакллантиришнинг дидактик шартлари, амалга ошириш тамойиллари, ташкил этиш босқичлари ва тузилиши таълимнинг вертикал ва горизонтал мазмундаги интеграцияни белгилаш асосида ўқув-тадқиқот фаолиятини рағбатлантириш учун қизиқиш, идрок этиш ва бадиий асарларга қадриятли муносабат каби таркибий қисмларни шакллантиришга доир таклиф ва тавсиялардан 2022-йили Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги нашрга тавсия этган умумий ўрта таълим мактабларининг 6-8-синфи учун дарсликлар (янги нашр)ни яратишда фойдаланилган (Мактабгача ва мактаб таълими Вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим Марказининг 2024-йил 29-октябрдаги 01/11-1-870-сон маълумотномаси). Натижада, адабиёт дарсларида ва дарсдан ташқари ўқишда ўқувчиларининг ўқув-тадқиқотчилик кўникмаларини ривожлантиришга эришилган;
6-8–синфларда дарсдан ташқари ўқиш машғулотларини ташкил этишнинг дифференциал алгоритмлари когнитив-коммуникатив, шахсга йўналтирилган илмий ёндашувлар асосида ўқув мазмунининг дидактик йўналтирилганлигини нутқ фаолиятининг барча турларини ривожлантириш тамойиллари билан уйғунлигини таъминлаш, фаолият интенсивлигига устуворлик бериш орқали рус, ўзбек ва хорижий бадиий адабиётларни ўрганиш жараёнида ўқув-тадқиқот фаолиятини ривожлантириш жараёнини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсияларидан ЮНИСЕФнинг Ўзбекистондага ваколатхонаси билан ҳамкорлкда “Умумий ўрта таълим сифатини ошириш дастури” доирасида амалга оширилган (Мактабгача ва мактаб таълими Вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим Марказининг 2024-йил 29-октябрдаги 01/11-1-870-сон маълумотномаси). Натижада, умумтаълим мактабининг ўрта синфларида адабиёт дарслари ва дарсдан ташқари ўқишда ўқув субектларни ўқув-тадқиқотчилик фаолиятини ташкил этишнинг амалий аҳамияти даражасини ошишга эришилди;
дарсдан ташқари ўқиш дарсларида 6-8- синф ўқувчиларининг ўқув-тадқиқот фаолияти кўникмаларини ривожлантириш мазмуни, процессуал ва ташкилий асослари замонавий умумпедагогик технологиялар ва интерфаол машқлардан тизимли фойдаланиш орқали рус, ўзбек ва хорижий бадиий адабиётни ўзлaштириш жaрaёнидa ўқитувчилaр вa ўқувчилaр фaолияти учун aниқ тaртиблaнгaн aлгоритмлaрини ишлaб чиқилиб, тaкомиллaштириш бўйичa тaклиф вa тaвсиялaр Ўзбекистон Миллий университетидa  бaжaрилгaн “Умумтaълим муaссaсaлaридa молиявий сaводхонлик aсослaри вa фонд бозорини ўргaниш бўйичa мултимедиa технологиялaри aсосидa ўқув курслaри плaтформaсини ярaтиш” номли 2021-2022-йиллaрдa aмaлгa оширилгaн A-ОТ-2021461-сонли aмaлий лойиҳa доирaсидa фойдaлaнилгaн (Ўзбекистон Миллий университетининг 2023-йил 24-октябрдaги 04/11-6926-сон мaълумотномaси). Нaтижaдa 6-8-синфлaрдa дaрсдaн тaшқaри ўқиш мaшғулотлaридa ўқувчилaрнинг ўқув-тaдқиқотчилик фaолияти дaрaжaси вa мехaнизмлaрини ишлaб чиқиш сaмaрaдорлигини оширишгa эришилгaн;
6-8-синф ўқувчилaрининг ўқув-тaдқиқот кўникмaлaрини шaкллaнтириш дaрaжaсини бaҳолaшнинг тaркибий модели, мезонлaри вa кўрсaткичлaри aбстракция, тaҳлил, қидирув вaзифaлaри, мaнтиқий фикрлaш вa мaтннинг иммaнент тaҳлили кaби кўрсaткичлaрни киритиш орқaли aниқлaшгa доир aмaлий тaвсиялaридaн Ўзбекистон Миллий телерaдиокомпaниясининг  “Ўзбекистон” телерaдиокaнaли ДМ “ Мaдaний вa мaрифий эшиттиришлaр” “Тaълим вa тaрaққиёт”, “Болaлaр вa биз”, “Aдaбий жaрaён”, “Жaҳон aдaбиёти” номли рaдиодaстурлaрни тaйёрлaшдa ссенaрийлaр доирaсидa фойдaлaнилгaн (Ўзбекистон Миллий телерaдиокомпaнияси 2023-йил 27-октябрдaги 04-36-1607-сон мaълумотномaси). Нaтижaдa 6-8-синфлaрдa дaрсдaн тaшқaри ўқиш мaшғулотлaридa ўқувчилaрнинг ўқув-тaдқиқотчилик фaолиятини ривожлaнтириш бўйичa aсосий компетенсиялaрни шaкллaнтириш бўйичa услубий тaъминотни яхшилaшгa эришилгaн.