Aralov Dilshod Ergash o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Avtomobil yo‘llari qurilishida barqarorlashtirilgan lyossimon gruntlarni qo‘llash usulini takomillashtirish”, 05.09.02 - “Geotexnika” (YO‘llar, yo‘llarni raqamlashtirish va yo‘l harakati xavfsizligi. YO‘l telematikasi yo‘nalishlari bo‘yicha) (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/T4551
Ilmiy rahbar: Xudaykulov Rashidbek Mansurjonovich, PhD., professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat transport universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat transport universiteti, PhD.15/31.08.2022.T.73.05
Rasmiy opponentlar: texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori, dotsent Amirov Tursoat Jummaevich (Toshkent davlat transport universiteti); texnika fanlari doktori, professor Rasulov Rustam Xayatovich (Toshkent arxitektura-qurilish universiteti).
Yetakchi tashkilot: Namangan muhandislik-qurilish instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: Texnika yo‘nalishi. Nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi. O‘zbekiston sharoitida avtomobil yo‘llari to‘shamasi asosidagi lyossimon gruntlarni barqarorlashtirish va mavjud qurilish texnologiyasini takomillashtirish.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
lyossimon gruntlarning sement va modifikator bilan o‘zaro ta’sirida kristall-koagulatsion bog‘lanishli struktura hosil qilish mexanizmi aniqlangan;
lyossbetonning mexanik tavsiflari va suv shimuvchanligini undagi “Akropol GSM” modifikatori va sementning miqdoriga hamda lyosslarning granulometrik tarkibiga bog‘liq holda bashoratlash ifodalari taklif qilingan;
barqarorlashtirilgan lyossimon gruntlarning tarkibida sement va modifikator qo‘shilishidan suv shimuvchanligi kamayishi asosida muzlashga chidamlilik davri oshishi aniqlangan;
barqarorlashtirilgan lyossimon gruntlardan foydalanib yo‘l to‘shama asosini qurishning optimal texnologik xaritasini ishlab chiqish orqali qurilish texnologiyasi takomillashtirilgan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Avtomobil yo‘llari qurilishida barqarorlashtirilgan lyossimon gruntlarni qo‘llash usulini takomillashtirish bo‘yicha olib borilgan tadqiqot natijalari asosida:
avtomobil yo‘llari qurilishida lyossimon gruntlarni sement va modifikator bilan o‘zaro ta’sirga kiritish natijasida kristall-koagulatsion bog‘lanishli struktura hosil qilish mexanizmi ishlab chiqilgan va “Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi”ga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 30-iyuldagi 03-2693-sonli ma’lumotnomasi). Natijada lyossimon gruntlarning fizik-mexanik xususiyatlarini mustahkamlash orqali IV-V toifali avtomobil yo‘llarining yo‘l to‘shama asosini lyossbetondan qurish imkoniyati yaratilgan;
lyossimon gruntlarning tarkibiga ma’lum miqdorda “Akropol GSM” modifikatori va sement qo‘shilishidan hosil bo‘lgan qorishmaning mexanik tavsiflari va suv shimuvchanligini bashoratlash ifodalari ishlab chiqilgan va bu “Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi” ga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 30-iyuldagi 03-2693-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, lyossbetonning mexanik tavsiflari va suv shimuvchanligini undagi “Akropol GSM” modifikatori va sementning miqdoriga hamda lyossimon gruntlarning plastiklik soniga bog‘liq holda aniqlash imkonini beradi;
barqarorlashtirilgan lyossimon grunt tarkibiga modifikatorning qo‘shilishi va uning ta’siri “Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi” ga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 30-iyuldagi 03-2693-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, “Akropol GSM” modifikatori qo‘shilishidan hosil bo‘lgan lyossbetonlarning elastiklik moduli faqat sement qo‘shilganiga nisbatan 15-25 % ga, siqilishga mustahkamligi 10-20 % ga, egilishdagi cho‘zilishga mustahkamligi 20-40% ga, muzlashga chidamliligi 5 davriylikka oshishi va suv shimuvchanligi esa 10-15 % ga kamayish imkoniyati yaratilgan;
avtomobil yo‘llarining yo‘l to‘shama asosini barqarorlashtirilgan lyossimon gruntlardan qurishning optimal texnologik xaritasi ishlab chiqilib, “Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi”ga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 30-iyuldagi 03-2693-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, mavjud texnikalardan foydalanib, qurilish materiallarini tashib keltirish xarajatlarini kamaytirish va qurilish obektining o‘zida barqarorlashtirish ishlarini amalga oshirish orqali 1 km IV toifali avtomobil yo‘lini qurishda 5-7% iqtisodiy samaradorlikka erishilgan.