Асадова Дилнавоз Файзуллоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Гидротозалаш жараёни учун ишлатилган адсорбент Ал2О3 асосида бифункционал катализатор олиш технологияси», 02.00.08 – Нефт ва газ кимёси ва технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Т4819.
Илмий раҳбар: Ҳайитов Руслан Рустамжонович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро муҳандислик-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро муҳандислик-технология институти, ДСc.03/28.02.2022.Т101.01.
Расмий оппонентлар: Махмудов Мухтор Жамолович, кимё фанлари доктори, профессор; Насуллаев Ҳикматулло Абдулазизович, техника фанлари фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: гидротозалаш жараёни учун ишлатилган адсорбент Ал2О3 асосида бифункционал катализатор олиш технологияситш ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ишлатилган адсорбент Ал2О3 ни тўлиқ регенерациялаш учун мақбул ҳарорат 600оC га тенглиги исботланган;
регенерацияланган адсорбент Ал2О3 асосида янги бифункционал Ни-Cо-Мо-П/Ал2О3 катализатор синтез қилинган;
катализаторнинг сирт юзасида Ни, Cо ва Мо металларининг орбитал энергия ўзгаришлари мос равишда 852,5-856,7, 711,2-724,9, ва 228,9-233,6 эВ га тенглиги ва кристалл тузилишлари бир хил гексогонал шаклга эгалиги ташувчи Ал2О3 юзасида бу актив компонентларнинг тўлиқ адсорбсияланганлиги илмий асосланган;
синтез қилинган катализаторларнинг Бренстод ва Люис кислота марказлари нисбати 28,9 бўлганда сирт майдони 275 м2/г ва умумий ғовак ҳажми 0,52 см3/г эканлиги гидротозлаш катализаторлар турларига мансуб эканлиги исботланган;
ишлатилган адсорбент Ал2О3 асосида янги Ни-Cо-Мо-П/Ал2О3 таркибли бифункционал катализатор олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Гидротозалаш жараёни учун ишлатилган адсорбент Ал2О3 асосида бифункционал катализатор олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ишлатилган адсорбент Ал2О3 асосида янги Ни-Cо-Мо-П/Ал2О3 таркибли бифункционал катализатор олиш усули “Фаргўна нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг “амалиётга жорий қилинадиган истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (“Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг 2023 йил 07 декабрдаги 02-03-01/196-сонли маълумотномаси). Натижада, намуна сифатида олинган катализаторларнинг ўртача узунлиги 3,1 мм, ғовак ҳажми 0,58 см2/г ва сирт майдони 278 м2/г га тенг бўлган Ни-Cо-Мо-П/Ал2О3 таркибли бифункционал катализатор олиш имконини берган;
ишлатилган адсорбент Ал2О3 регенерациялаш ва унга фаол Ни-Cо-Мо-П компонентларни адсорбсиялаш орқали бифункционал катализатор олиш технологияси “Фаргўна нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг “амалиётга жорий қилинадиган истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (“Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг 2023 йил 07 декабрдаги 02-03-01/196-сонли маълумотномаси). Натижада, олинган янги Ни-Cо-Мо-П/Ал2О3 таркибли бифункционал катализатор ЎзДЦ 1134:2018 стандарти асосида дизел ёқилғисини гидротозалаш учун фойдаланилган ва тозаланган дизел ёқилғиси таркибидаги олтингугурт миқдорини 1000 ппм дан 290 ппмгача камайтириш имконини берган.