Акрамова Маҳфуза Юлдашевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Эрта постнатал онтогенезда тухумдон ривожланишининг морфологик ва иммуногистокимёвий белгилари», 14.00.02 – Морфология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2624.
Илмий раҳбар: Ахмедов Шавкат Махмудович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедова Сайёра Мухамадовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Хамидова Фарида Муиновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ош давлат университети (Қирғиз Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: эрта постнатал онтогенезда қиз бола чақалоқлар тухумдони тўқима-тузилмаларининг ривожланиши, дифференцировкаси, такомил топишининг морфологик ва морфометрик жиҳатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
янги туғилган чақалоқлар тухумдонида гестация давридаги патологияларга боғлиқ ҳолда ривожланган патоморфологик ўзгаришлар, яъни  примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватини тўлиқ, мағиз қаватининг чекка қисмини эгаллаганлиги, интерстициал тўқимаси деярли йўқлиги, ундаги барча тузилмалар кам даражада дифференциалланганлиги аниқланган;
чақалоқлар 3 ойлик даврида примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватини тўлиқ эгаллаганлиги, орасида дегенерация ва атрезияланганлар пайдо бўлиши, оралиқ тўқимасида гранулёз ва тека ҳужайралар камлиги, 6 ойлик муддатда примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватнинг ўрта соҳасида жойлашганлиги, атрофида гранулёз ва тека тўқимаси ўсиб кўпайганлиги, мағиз қават тўлиқ такомил топмаганлиги, 12 ойлик даврда эса примордиал тухум ҳужайралар кескин камайиши, ҳар хил ўлчам ва шаклдалиги, атрезияланлари кўпайиши, интерстицийсида бириктирувчи тўқиманинг кескин кўпайиши, мағиз қаватда шиш, миксаматоз, ўсимталар  ва оқ таначалар пайдо бўлиши аниқланган;
эрта постнатал давр динамикасида тухумдон тўқима ҳужайраларида пролиферация маркерининг экспрессияланиш даражаси кучайиб бориши, эстроген (ER-α) ва прогестерон (PR- α) рецепторларининг ҳам фолликулалар эпителий ҳужайралари, ҳам строма тузилмаларида экспрессияланиши ҳар хиллиги, бу эса тўқима тузилмаларининг постнатал онтогенез даврда ривожланиш жараёнида гормонларга нисбатан сезувчанлигидан далолат бериши исботланган;
эрта постнатал давр динамикасида тухумдон тўқимаси таркибида гистогенетик ўзгаришлар юз бериши туфали морфометрик жиҳатдан тухумдон примордиал тухум ҳужайралар майдони камайиши, бирламчи фолликулалар ошиб бориши, интерстициал тўқимаси сезиларли даражада кенгайиши,  примордиал фолликула фаоллик кўрсаткичи камайиб бориши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Эрта постнатал онтогенезда тухумдон ривожланишининг морфологик ва иммуногистокимёвий белгилари бўйича олинган илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: янги туғилган чақалоқлар тухумдонида гестация давридаги патологияларга боғлиқ ҳолда ривожланган патоморфологик ўзгаришлар, яъни  примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватини тўлиқ, мағиз қаватининг чекка қисмини эгаллаганлиги, интерстициал тўқимаси деярли йўқлиги, ундаги барча тузилмалар кам даражада дифференциалланганлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 10 ноябрда 03/126-сон билан тасдиқланган «Эрта постнатал даврда тухумдонда юз берадиган дифферентсиалланиш жараёнларини морфологик ўзгаришларини аниқлаш усули» номли услубий тавиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 13.02.2024 йилдаги 8-сон ҳамда Фарғона вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 26.02.2024 йилдаги 4-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йилдаги 25 сентябрдаги 06/106-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: эрта ва кечки постнатал даврларда муддатидан олдин туғилган чақалоқлар тухумдонининг ривожланиш жараёнини орқада қолишини олдини олиш мақсадида эрта прогнозлаш ва аниқ тавсиялар берилди. Иқтисодий самарадорлиги: репродуктив ёшга етганда бепуштлик учун амалга ошириладиган  «ЭКУ» амалиётига сарфланадиган 4,5 млн сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: чақалоқлар 3 ойлик даврида примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватини тўлиқ эгаллаганлиги, орасида дегенерация ва атрезияланганлар пайдо бўлиши, оралиқ тўқимасида гранулёз ва тека ҳужайралар камлиги, 6 ойлик муддатда примордиал тухум ҳужайралар пўстлоқ қаватнинг ўрта соҳасида жойлашганлиги, атрофида гранулёз ва тека тўқимаси ўсиб кўпайганлиги, мағиз қават тўлиқ такомил топмаганлиги, 12 ойлик даврда эса примордиал тухум ҳужайралар кескин камайиши, ҳар хил ўлчам ва шаклдалиги, атрезияланлари кўпайиши, интерстицийсида бириктирувчи тўқиманинг кескин кўпайиши, мағиз қаватда шиш, миксаматоз, ўсимталар  ва оқ таначалар пайдо бўлиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 10 ноябрда 03/126-сон билан тасдиқланган «Эрта постнатал даврда тухумдонда юз берадиган дифферентсиалланиш жараёнларини морфологик ўзгаришларини аниқлаш усули» номли услубий тавиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 13.02.2024 йилдаги 8-сон ҳамда Фарғона вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 26.02.2024 йилдаги 4-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йилдаги 25 сентябрдаги 06/106-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: муддатидан олдин туғилган ва морфологик жиҳатдан  етилмаган чақалоқлар тухумдонининг 12 ой давомида ривожланиш жараёнини орқада қолишини олдини олиш мақсадида эрта прогнозлаш ва аниқ тавсиялар берилди. Жумладан, чақалоқларни  3 ойлик даврида скринг текширув ва эрталабки сийдик тахлили орқали жинсий гормонларнинг концентрацияси аниқланиб, келажакда репродуктив аъзоларини ривожланиш динамикасини назорат қилиш тавсия этилади. Иқтисодий самарадорлиги: фертил ёшда фарзанд кўриши учун стационар шароитида «ЭКУ» амалиётини амалга ошириш учун сарфланадиган ўртача 4,5-5,5 млн сўм бюджет маблағлари кечки  постнатал даврда тухумдонлардаги фолликулаларнинг етарли миқдорда етишмаслиги, примордиал фолликулаларнинг склерозланиб атрофияга учраши ва тухум ҳужайраларининг абсолют етишмаслигини эрта прогнозлаш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: эрта постнатал давр динамикасида тухумдон тўқима ҳужайраларида пролиферация маркерининг экспрессияланиш даражаси кучайиб бориши, эстроген (ER-α) ва прогестерон (PR- α) рецепторларининг ҳам фолликулалар эпителий ҳужайралари, ҳам строма тузилмаларида экспрессияланиши ҳар хиллиги, бу эса тўқима тузилмаларининг постнатал онтогенез даврда ривожланиш жараёнида гормонларга нисбатан сезувчанлигидан далолат бериши исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 10 ноябрда 03/126-сон билан тасдиқланган «Эрта постнатал даврда тухумдонда юз берадиган дифферентсиалланиш жараёнларини морфологик ўзгаришларини аниқлаш усули» номли услубий тавиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 13.02.2024 йилдаги 8-сон ҳамда Фарғона вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 26.02.2024 йилдаги 4-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йилдаги 25 сентябрдаги 06/106-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: эрта ва кечки постнатал даврларда муддатидан олдин туғилган ва морфологик жиҳатдан  етилмаган чақалоқлар тухумдонининг 12 ой давомида ривожланиш жараёнини орқада қолишини олдини олиш мақсадида эрта прогнозлаш ва аниқ тавсиялар берилди. Жумладан, чақалоқларни  3 ойлик даврида скринг текширув ва эрталабки сийдик тахлили орқали жинсий гормонларнинг концентрацияси аниқланиб, келажакда репродуктив аъзоларини ривожланиш динамикасини назорат қилиш тавсия этилади. Иқтисодий самарадорлиги: фертил ёшда фарзанд кўриши учун стационар шароитида «ЭКУ» амалиётини амалга ошириш учун сарфланадиган ўртача 4,5 млн сўм бюджет маблағлари кечки  постнатал даврда тухумдонлардаги фолликулаларнинг етарли миқдорда етишмаслиги, примордиал фолликулаларнинг склерозланиб атрофияга учраши ва тухум ҳужайраларининг абсолют етишмаслигини эрта прогнозлаш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: эрта постнатал давр динамикасида тухумдон тўқимаси таркибида гистогенетик ўзгаришлар юз бериши туфали морфометрик жиҳатдан тухумдон примордиал тухум ҳужайралар майдони камайиши, бирламчи фолликулалар ошиб бориши, интерстициал тўқимаси сезиларли даражада кенгайиши,  примордиал фолликула фаоллик кўрсаткичи камайиб бориши аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 10 ноябрда 03/126-сон билан тасдиқланган «Эрта постнатал даврда тухумдонда юз берадиган дифферентсиалланиш жараёнларини морфологик ўзгаришларини аниқлаш усули» номли услубий тавиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 13.02.2024 йилдаги 8-сон ҳамда Фарғона вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 26.02.2024 йилдаги 4-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йилдаги 25 сентябрдаги 06/106-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: эрта постнатал даврда муддатидан олдин туғилган ва морфологик жиҳатдан  етилмаган чақалоқлар тухумдонининг ривожланиш жараёнини орқада қолишини олдини олиш мақсадида эрта скринг текширув ва эрталабки сийдик тахлили орқали жинсий гормонларнинг концентрацияси аниқланиб, келажакда репродуктив аъзоларини ривожланиш динамикасини назорат қилиш тавсия этилади. Иқтисодий самарадорлиги: фертил ёшда фарзанд кўриши учун стационар шароитида «ЭКУ» амалиётини амалга ошириш учун сарфланадиган ўртача 4,5-5,5 млн сўм бюджет маблағлари чақалоқларни 8-12 ойлигида оммавий скринг текширувини амалга оширишлик, бепуштликни 40-75% олдини олиш натижасида иқтисод қилинади.