Норов Мирвохид Чариевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари», 14.00.27 – «Хирургия».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Tib3405.
Илмий раҳбар: Мустафакулов Ишназар Бойназарович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Сигуа Бадри Валериевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: И.И. Джанелидзе номидаги Санкт-Петербург шошилинч тиббий ёрдам илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
замонавий диагностика усулларини қўллаш ва янги даволаш-диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш орқали қорин бўшлиғи ковак аъзоларининг ёпиқ шикастланишларини ташхислаш ва даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорин ёпиқ шикастланишида кузатиладиган ковак аъзолари жароҳатларининг оғир кечиши эҳтимоллигини башорат қилиш интеграл шкаласи юқори сезувчанликка (ўртача 82,5%), ўзига хосликга (ўртача 77,8%) ва умумий аниқликка (ўртача 78,9%) эга ва қорин бўшлиғи ковак аъзоларининг ёпиқ жароҳатланиш хусусиятларни белгилаши асосланган;
қорин ёпиқ шикастланиши билан беморларда ковак аъзоларнинг жароҳатларини даволаш тактикасини танлаш компьютер дастури лапароскопик операциялар учун аниқ кўрсатмалар ва карши курсатмалар (шкала бўйича I-III даражали ковак аъзолар шикастланишлари, аҳволи стабил ва қон йўқотиш 500 мл гача бўлган тақдирда, лапароскопик усулда самарали операция қилиниши мумкин; шкала бўйича III-IV даражали шикастланиши аниқланса - жабрланганларга зудлик билан лапаротомия операцияси ўтказилиши лозим) аниқланган;
ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохатлари диагностик-даволаш жараёнида замонавий нурли хамда эндовизуал технологиялар имкониятидан кенг фойдаланиш 39,3% ҳолатда лапароскопия туфайли эксплоратив лапаротомиядан воз кечилган ва пировард натижада ўлим кўрсаткичларини 10,7% дан 1,7% гача, асоратлар сони еса 37,9% ҳолатдан 20,51% гача камайтириши асосланган;
қорин бўшлиғи ёпиқ шикастланган беморларда замонавий эндовидеохирургия технологияларидан фойдаланиш ёрдамида операциядан кейинги даврда асоратлар ва ногиронликнинг камайганлиги билан патогенетик жихатлри корреляцион боғлиқлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: қорин ёпиқ шикастланишида кузатиладиган ковак аъзолари жароҳатларининг оғир кечиши эҳтимоллигини башорат қилиш интеграл шкаласи юқори сезувчанликка (ўртача 82,5%), ўзига хосликга (ўртача 77,8%) ва умумий аниқликка (ўртача 78,9%) эга ва қорин бўшлиғи ковак аъзоларининг ёпиқ жароҳатланиш хусусиятларни белгилаши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қорин бўшлиғи шикастланган бморларда қорин бўшлиғи ковак аъзоларининг ёпиқ жароҳатланишларини нурли диагностикасининг биз таклиф қилаётган замонавий усуллари юқори диагностик сезгирлик (85,6%), диагностик ўзига хослик (100,0%) ва диагностик самарадорлик (91,3%) кўрсаткичларига эга ва бизга бу жароҳатларнинг мавжудлигини ишончли тарзда аниқлаш бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 87-сонли хулоса билан тасдиқланган «Компьютерная программа выбора тактики лечения закрытых повреждений полых органов при травмах живота» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Андижон филиали 01.05.2024 й. № 44-и буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Қашқадаре филиали 10.05.2024 й. № 55-Т буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: қорин ёпиқ шикастланишида кузатиладиган ковак аъзолари жароҳатларининг оғир кечиши эҳтимоллигини башорат қилиш интеграл шкаласи билан беморларда травма ва унинг асоратлари ҳамда келгусида ривожланиши мумкин бўлган асоратларни ўз вақтида аниқланиб беморларни тезроқ соғайишига еришилган. Бунда қорин бўшлиғининг ёпиқ травмалари пайти ковак аъзоларининг шикастланишларида хирургик даволаш тактикасини танлаш ҳал қилувчи аҳамиятга ега еканлиги исботланган. Иқтисодий самарадорлиги: интеграл шкала асосида қорин ёпиқ травмасида ковак аъзоларнинг шикастланиш градациясига кўра даволаш алгоритми ишлаб чиқилиб, еришилган натижалар асосида 1 нафар бемор учун 2730000 сўм, буджетдан ташқари 1570000 сўм маблағни иқтисод қилиш имконини берган. Aмалий тиббиёт учун миниинвазив технологиялардан фойдаланиш беморларнинг стационарда қолиш муддатининг қисқариши, дори-дармон сарфи камайиши ҳисобига 1 бемор ҳисобида 1790000 сум тежалишига олиб келган. Бу маблағнинг тежалиши стационарда даволаниш муддатини камайтирди, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланган. Хулоса: ковак аъзоларнинг шикастланиши мавжуд беморларда ўлимни ретроспектив таҳлили натижасида унинг асосий сабаби ушбу категориядаги беморларда шикастланишнинг оғирлиги, аъзони шикастланиш даражаси интеграл шкаласи бўйича I-III даража бўлган ва ушбу категориядаги жабрланганларда лапароскопик операцияларни ўтказишга кўрсатма бўлган тақдирда ҳам фақат лапаротомия усули қўлланилган бўлиб, операция қилинган беморларда қабул қилинган пайтдан бошлаб биринчи кунида ўлим катта миқдордаги қон йўқотилиши ва унинг коррекция ўз вақтида бартараф етилмаганлиги, ўтказилган операциянинг оғирлиги ва ҳажми, шунингдек операцияга кўрсатмаларда кечиктирилган ҳолатлар ва қорин бўлиғидан келаётган қонни лаборатория таҳлилисиз амалга оширилганлиги билан боғлиқ бўлган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ ректори томонидан 2024 йил 3 июлдаги 6948-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: қорин ёпиқ шикастланиши билан беморларда ковак аъзоларнинг жароҳатларини даволаш тактикасини танлаш компьютер дастури лапароскопик операциялар учун аниқ кўрсатмалар ва карши курсатмалар (шкала бўйича I-III даражали ковак аъзолар шикастланишлари, аҳволи стабил ва қон йўқотиш 500 мл гача бўлган тақдирда, лапароскопик усулда самарали операция қилиниши мумкин; шкала бўйича III-IV даражали шикастланиши аниқланса - жабрланганларга зудлик билан лапаротомия операцияси ўтказилиши лозим) аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: биз ишлаб чиққан интеграл шкала юқори сезувчанликка (ўртача 82,5%), ўзига хосликга (ўртача 77,8%) ва умумий аниқликка (ўртача 78,9%) эга ва қорин бўшлиғи шикастланишларида ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохати оғир кечиши эҳтимолини ишончли башорат қилиш бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 87-сонли хулоса билан тасдиқланган «Компьютерная программа выбора тактики лечения закрытых повреждений полых органов при травмах живота» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Андижон филиали 01.05.2024 й. № 44-и буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Қашқадаре филиали 10.05.2024 й. № 55-Т буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: қорин бўшлиғи ёпиқ шикастланишларида мамлакатимиз шошилинч тиббий ёрдам хизматининг барча қатламларини жаҳон банки томонидан ажратилган замоновий диагностика усуллари ёрдамида ташхислаш ва даволаш беморларни тезда соғлом ҳаётга қайтиши, меҳнат қобилиятининг тикланиши, асоратлар ва ногиронликнинг камайиши билан тасдиқланди. Иқтисодий самарадорлиги: амалий тиббиёт учун миниинвазив технологиялардан фойдаланиш беморларнинг стационарда қолиш муддатининг қисқариши, дори-дармон сарфи камайиши ҳисобига 1 бемор ҳисобида 1 790 000 сум тежалишига олиб келди. Бу маблағнинг тежалиши стационарда даволаниш муддатини камайтирди, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланган. Хулоса: лапароскопик операциялар учун кўрсатма ва қарши кўрсатмалар аниқланган бўлиб, интеграл шкала бўйича I-III даражали ковак аъзолар шикастланишлари, беморнинг аҳволи стабил ва қон йўқотиш 500 мл гача бўлган тақдирда, лапароскопик усулда самарали операция қилиниши мумкин. Ковак аъзоларнинг интеграл шкаласи бўйича III-IV даражали шикастланиши лапароскопик операцияга қарши кўрсатма бўлиб, жабрланганларга зудлик билан лапаротомия операцияси ўтказилиши лозим. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ ректори томонидан 2024 йил 3 июлдаги 6948-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохатлари диагностик-даволаш жараёнида замонавий нурли хамда эндовизуал технологиялар имкониятидан кенг фойдаланиш 39,3% ҳолатда лапароскопия туфайли эксплоратив лапаротомиядан воз кечилган ва пировард натижада ўлим кўрсаткичларини 10,7% дан 1,7% гача, асоратлар сони еса 37,9% ҳолатдан 20,51% гача камайтириши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: биз таклиф қилаётган янги компьютер дастури қорин бўшлиғи шикастланишида ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохатини даволашнинг оқилона тактикасини танлаш, жарроҳлик аралашувларнинг вақтини, ҳажмини ва турини, шунингдек даволаш босқичларини аниқлаш бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 87-сонли хулоса билан тасдиқланган «Компьютерная программа выбора тактики лечения закрытых повреждений полых органов при травмах живота» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Андижон филиали 01.05.2024 й. № 44-и буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Қашқадаре филиали 10.05.2024 й. № 55-Т буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: кўпгина клиникаларда қўлланадиган анъанавий диагностика ва даволаш усуллари билан таққосланганда таклиф етилган миниинвазив диагностика ва даволаш усуллари натижасида беморлар ҳаёт сифатини сезиларли яхшиланганлиги, меҳнат қобилияти ерта тикланганлиги ижтимоий самарадорлигини белгилаб берди. Иқтисодий самарадорлиги: қорин бўшлиғи шикастланиши пайтида ковак аъзоларнинг ёпиқ шикастланиши билан беморлар диагностикаси ва даволаш тактикасини танлаш учун ишлаб чиқилган алгоритмдан фойдаланиш инструментал ва лаборатория имкониятларидан одатда умумий ўртача 1180400 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган минимал инвазив жарроҳликни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 5311800 сўмни ташкил етади. Хулоса: қорин бўшлиғи травмаси билан 29 (24,8%) беморларда ковак аъзоларнинг ёпиқ шикастланишлари учун дифференциал даволаш ва диагностик ёндашув муваффақиятли консерватив терапия ўтказишга имкон берган, 39,3% ҳолатда лапароскопия туфайли експлоратив лапаротомиядан воз кечилган ва пировард натижада ўлим кўрсаткичларини 10,7% дан 1,7% гача, асоратлар сони еса 37,9% ҳолатдан 20,51% камайтиришга еришилган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ ректори томонидан 2024 йил 3 июлдаги 6948-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғи ёпиқ шикастланган беморларда замонавий эндовидеохирургия технологияларидан фойдаланиш ёрдамида операциядан кейинги даврда асоратлар ва ногиронликнинг камайганлиги билан патогенетик жихатлри корреляцион боғлиқлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: интеграл шкала ва компьютер дастурининг кенг қўлланилиши диагностик-даволаш жараённи оптималлаштиради, қорин бўшлиғи шикастланишида ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохати билан беморларда оперaциядан кейинги асоратлар сонини 23,6% гача камайишини, оперaциядан кейинги ўлимнинг 4,2%гача пасайишини ва беморларнинг касалхонада қолиш кунларини 10,8±2,1гача қисқаришини таъминлайди хамда қорин бўшлиғи шикастланишида ковак аъзоларнинг ёпиқ жарохати учун янги диагностика ва даволаш алгоритмини ишлаб чиқариш бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 87-сонли хулоса билан тасдиқланган «Компьютерная программа выбора тактики лечения закрытых повреждений полых органов при травмах живота» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Андижон филиали 01.05.2024 й. № 44-и буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Қашқадаре филиали 10.05.2024 й. № 55-Т буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: қорин ёпиқ шикастланиши бўлган беморларнинг 62,8% ида операция вақтида характери ва оғирлик даражаси бўйича мунтазам ишлатиладиган ендохирургик асбоблар ёрдамида махсус техник қийинчиликларсиз лапароскопик усул билан бартараф етилиши мумкин шикастланишлар аниқланди, бу қорин бўшлиғи шикастланишларида лапароскопия кўрсатмаларини кенгайтириш мақсадга мувофиқлигини асослайди. Тадқиқот натижаларининг ижтимоий аҳамияти беморларни миниинвазив технологиялар ёрдамида даволаш операциядан кейинги даврда асоратлар ва ногиронликнинг камайганлиги ушбу замонавий ендовидеохирургия технологияларидан фойдаланиш билан корреляцион боғлиқлиги исботланган. Иқтисодий самарадорлиги: амалий хирургия учун тавсия етилган алгоритмдан фойдаланган ҳолда лапароскопик амалиётлар учун беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 4893350 сўм сарфланади. Бу сумманинг ичида оператив даво ва 2 кун реанимация ва 5-7 кун интенсив терапия бўлимидаги ўрин-кунлар 1829900 (431300 + 1398600) сўмни ташкил қилади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган комплекс даво натижасида лапароскопик жарроҳлик амалиётини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3659800 сўмни (2 та беморга) ташкил етади. Хулоса: ковак аъзоларнинг ёпиқ шикастланиши диагностикаси ва даволаш тактикасини танлаш бўйича ишлаб чиқилган алгоритм клиник, лаборатор, инструментал (УТТ, КТ) ва лапароскопик усулларни ўз ичига олган бўлиб, унда олинган маълумотларини шарҳлаш учун оригинал концепцияни жорий етиш орқали бемор даволашининг йўналиши ва натижаларини сезиларли даражада оптималлаштириш асослаб берилган, 24,8% ҳолатда консерватив терапия, 39,3% ҳолатда лапароскопик операцияларни ўтказиш ва 18,8% ҳолатда конверсия қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғининг ичи бўш аъзоларининг ёпиқ жароҳатларини ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш йўллари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ ректори томонидан 2024 йил 3 июлдаги 6948-сонли хат юборилган.