Илхом Исакович Абдурахмановнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Масофадан зондлаш маълумотлари асосида яйловлар деградацияси мониторингини юритиш технологиясини такомиллаштириш (Жиззах вилояти мисолида)”, 11.00.07 – “Геоинформатика” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №В2024.4.PhD/T.2742
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Аллаберган Рўзимович Бабажанов, иқтисод фанлари номзоди, доцент.
Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Маркус Дезсо Бела, техника фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети ҳузуридаги DSc. 03/30.12.2019.Т.10.02 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар:
Саъдулла Авезбаев – “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети “Ер ресурсларини бошқариш” кафедраси профессори, иқтисод фанлари доктори, 11.00.07.
Бобомурод Юлдошович Махсудов – Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Агрокосмик технологияларни жорий қилиш бўлими бошлиғи, техника фанлари фалсафа доктори (PhD), 11.00.07.
Етакчи ташкилот - Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд давлат архитектура ва қурилиш университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади масофадан зондлашнинг турли вегетация индекси кўрсаткичларини қўллаган ҳолда яйловлар ўсимлик қоплами деградациясини ўрганиш ва мониторинг қилиш услубини такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
дала геоботаник тадқиқотлари натижалари билан энг яхши корреляцияланган NDVImean вегетация индекси ҳамда унинг деградация даражалари (жуда кучли, кучли, ўрта, кучсиз ва деградация йўқ) учун қийматлар диапазони аниқланган;
Landsat космик суратининг NDVImean таҳлили асосида ҳудуддаги яйловлар ўсимлик қоплами деградациясини мониторинг қилиш услуби такомиллаштирилган;
кўп йиллик Landsat космик суратларидан фойдаланиб, ERDAS Imagine дастурий таъминотининг алгоритм қоидалари асосида ҳудуддаги яйловлар ўсимлик қоплами деградацияси даражаларини кўрсатувчи хариталар яратилган;
масофадан зондлашнинг NDVImean усули асосида олинган натижалар бўйича яйловлар ўсимлик қоплами деградацияси жараёнининг ёғингарчилик миқдорига боғлиқлиги илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жиззах вилояти Фориш тумани яйловлар ўсимлик қоплами деградациясини мониторинг қилиш услубини масофадан зондлаш маълумотлари ва усуллари ёрдамида такомиллаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
яйловлар ўсимлик қоплами дегрдациясини мониторинг қилиш учун дала геоботаник тадқиқот натижалари билан энг яхши корреляцияланган вегетация индексини аниқлаш орқали деградация даражалари диапазонларини аниқлаш бўйича берилган таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги “Ўздаверлойиҳа” давлат илмий лойиҳалаш институтининг “Жизвилерлойиҳа” Жиззах вилояти бўлинмаси амалиётида фойдаланиш учун жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 29 май 05/04-04-237-сон маълумотномаси). Натижада, Жиззах вилояти ҳудудидаги яйловлар ўсимлик қопламининг деградацияга учраганлик даражасини аниқлаш имкони яратилган;
Landsat космик суратининг NDVImean таҳлили асосида ҳудуддаги яйловлар ўсимлик қоплами деградациясини мониторинг қилиш услубини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Жиззах вилояти қишлоқ хўжалиги бошқармаси ва Фориш тумани қишлоқ хўжалиги бўлими амалиётида фойдаланиш учун жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 29 май 05/04-04-237-сон маълумотномаси). Натижада, яйловларнинг ўсимлик қоплами деградацияси тўғрисида тезкор ва аниқ маълумотларни олиш имконияти яратилиб, вақт, инсон ресурслари ва транспорт билан боғлиқ ҳаражатларни тежашга эришилган;
кўп йиллик Landsat космик суратларидан фойдаланиб, ERDAS Imagine дастурий таъминотининг алгоритм қоидалари асосида 2010-2023 йилларда ҳудуддаги яйловлар ўсимлик қоплами деградацияси даражаларини кўрсатувчи яратилган хариталар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги “Ўздаверлойиҳа” давлат илмий лойиҳалаш институтининг “Жизвилерлойиҳа” Жиззах вилояти бўлинмаси амалиётида фойдаланиш учун жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 29 май 05/04-04-237-сон маълумотномаси). Натижада, турли йиллар кесимида Фориш туманидаги “Боғдон”, “Оролов”, “Мустақиллик”, “Нарвон” МФЙлари ва ўрмон хўжалиги ҳудуди яйловлар ўсимлик қопламининг деградацияга учраганлик даражаси тўғрисидаги маълумотларни олиш, деградацияга учраганлик даражаси ўзгаришини кузатиш имкони яратилган бўлиб, ҳудудда яйловлар ўсимлик қоплами деградациясига қарши кураш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш ҳамда тезкор қарор қабул қилишда асос вазифасини бажарган;
масофадан зондлашнинг NDVImean усули асосида олинган натижалар бўйича яйловлар ўсимлик қоплами деградацияси жараёнининг ёғингарчилик миқдорига кучли боғлиқлигининг илмий асосланганлиги Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Жиззах вилояти қишлоқ хўжалиги бошқармаси ва Фориш тумани қишлоқ хўжалиги бўлими амалиётида фойдаланиш учун жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 29 май 05/04-04-237-сон маълумотномаси). Натижада, вилоятдаги яйловлар ўсимлик қоплами деградациясига таъсир кўрсатаётган асосий омиллардан бирини аниқлаб, бу бўйича тегишли хулосалар чиқаришга ёрдам берган.