Камолова Ҳабиба Муҳаммадиевнанинг
фалсафа фанлари доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): ХИХ аср охири – ХХИ аср бошларида Шаҳрисабз шаҳри тарихи, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Tar313
Илмий раҳбар: Комолов Дилшод Пўлатович, тарих фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети ҳузуридаги PhD.03/27.02.2021.Tar.70.05. рақамли Илмий Кенгаш асосидаги бир марталик Илмий Кенгаш.
Расмий оппонентлар: Худойқулов Тўлқин Дўстбобоевич, тарих фанлари доктори, профессор, Мансуров Улуғбек Умарович, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Шаҳрисабз шаҳриниг ХИХ аср охири – ХХИ аср бошларидаги тарихини манбалар асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Шаҳрисабз сиёсий ҳаётида мустақилликка, рус босқинчилари асоратига тушмаслик йўлидаги курашлар, ижтимоий ҳаётда жамият ичидаги ижтимоий зўриқишларнинг кучайиши, пировардида ХИХ асрнинг охирларидаги халқ норозиликларини келиб чиқишига қарамай, шаҳар савдо ва ҳунармандчилик маркази бўлганлиги, шу билан бирга ўзига хос илмий-маданий муҳит шаклланганлиги асосланган;
собиқ совет ҳокимияти йилларида шаҳар ижтимоий инфратузилмасидаги зиддиятли ўзгаришлар, таълим, соғлиқни сақлашдаги янгиланишлар, маданий ҳаёт ривожи ва уларнинг аҳоли ҳаётига кўрсатган таъсири ҳамда тарихий-меъморий ёдгорликларга советлар даврида бўлган муносабатлар, маъмурий буйруқбозлик ва синфийликка асосланган бир томонлама зиддиятли ва мураккаб ривожланиш жараёнлари архив манбалари асосида аниқланган;
мустақиллик йилларида шаҳарсозлик борасидаги ислоҳотлар натижасида аҳолининг ижтимоий-касбий ва демографик таркиби, маданияти, турмуш тарзининг тубдан ўзгариб борганлиги, урбанизация даражасининг кўтарилганлиги ҳамда иқтисодиётда бозор инфратузилмаси шакллантирилиб, хорижий давлатлар билан ҳамкорликларни йўлга қўйилиш ҳолатлари очиб берилган;
Янги Ўзбекистоннинг Учинчи Ренессанс даврида тарихий-меъморий шаҳарнинг туризм салоҳиятини юксалтириш ва халқаро миқёсдаги нуфузини ошириш ёлидаги ҳаракатлар кўрсатиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ХИХ аср охири – ХХИ бошларида Шаҳисабз шаҳри тарихини тадқиқ этиш бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Мустақиллик йилларида шаҳарсозлик борасидаги ислоҳотлар натижасида аҳолининг турмуш тарзи, ижтимоий-касбий ва демографик таркиби тубдан ўзгарганлиги, иқтисодиётда бозор инфратузилмаси шакллантирилганлиги, хорижий давлатлар билан ҳамкорликларни йўлга қўйилиши ҳамда шаҳар тарихий, маданий ҳаётидаги ўзгаришлар жараёнида Амир Темурнинг 660 йиллик юбилейи, шаҳарнинг 2700 йиллиги кенг нишонланиши, шаҳар тарихий-меъморий ёдгорликларини қайта тикланиши, халқаро мақом фестивалини ташкил этилиши, ИҲТ томонидан Шаҳрисабзнинг туризм пойтахти сифатида танланиши негизида, унинг туризм салоҳиятини ошишига оид тадқиқот натижаларидан «Ўзбекистон тарихи» телеканалида намойиш этилган «Тақдимот» кўрсатуви ссенарийсини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон телерадиоканали» давлат унитар корхонасининг 2021-йил 6-июл 02-40-1136-сон маълумотномаси). Натижада телетомабинлар шаҳарда олиб борилган қурилиш-бунёдкорлик ишлари жараёнида замонавий ва кўҳна шаҳарнинг ҳозирги кундаги қиёфаси тубдан ўзгарганлиги ҳақида хулосалар чиқариш имкониятига эга бўлди;
Янги Ўзбекистоннинг Учинчи Ренессанс даврида тарихий-меъморий шаҳарнинг туризм салоҳиятини юксалтириш ва халқаро миқёсдаги нуфузини ошириш ёлидаги ҳаракатлар ҳақидаги маълумотлар “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатувида қайд этиб ўтилди.
Шаҳрисабзнинг ХИХ аср охири – ХХИ аср бошларидаги ривожланиш тарихи яхлит тарзда тадқиқ қилиниб, бу жараённи ифодаловчи архив ҳужжатлари ва даврий матбуот нашрларидаги фактлар илмий муомалага киритилиш асосида, Бухоро амирлиги тасарруфи йилларида Шаҳрисабз беклиги маъмурий-сиёсий бошқарув тизимида муҳим ўрин тутган ҳолда, сиёсий жиҳатдан мустақилликка интилишнинг устунлиги, воҳани ҳар томонлама назорат қилишда амирлик билан юзага келган низолар, иқтисодий ва маданий ҳаётдаги ўзгаришлар тарихий манбаларга таяниб асосланганлигига оид натижалардан Ўзбекистон “Миллий тикланиш” демократик партиясининг 2020-2024-йилларга мўлжалланган сайловолди Дастурида келтирилган “Ўзбекистон тарихини чуқур, кенг миқёсда ва изчил ўрганишни таъминлаш, бу борада тарихийлик ва холислик тамойилига қатъий амал қилиб, тарихий ўтмиш ва ўзбек халқининг ҳозирги кундаги ҳаётига баҳо беришда, бир йўқлама ёндошувга ва нохолисликка йўл қўймаслик Ўзбекистон тарихини бузиб, сохталаштириб талқин этилишига қарши кураш олиб бориш, халқаро кенг жамоатчилик диққат эътиборига Ўзбекистоннинг тарихий ўтмишига доир ҳаққоний ҳақиқатларни етказиш” каби вазифаларига мос келади. (Ўзбекистон “Миллий тикланиш” демократик партиясининг 2023-йил 2-уюн 02.02.30-сонли маълумотномаси).Натижада партия тадқиқотда илгари сурилган илмий янгилик, амалий таклиф ва хулосалардан услубий тавсиялар, дастурлар ва қўлланмалар яратишда кенг фойдаланишни назарда тутган;
собиқ совет ҳокимияти йилларида шаҳар ижтимоий инфратузилмасидаги зиддиятли ўзгаришлар, таълим, соғлиқни сақлашдаги янгиланишлар, маданий ҳаёт соҳасидаги ўзгаришлар ва уларнинг аҳоли ҳаётига кўрсатган таъсир омиллари ҳамда тарихий-меъморий ёдгорликларга советлар даврида бўлган муносабатлар, маъмурий буйруқбозлик ва синфийликка асосланган бир томонлама зиддиятли ва мураккаб ривожланиш жараёнларига оид натижалардан Шаҳрисабз давлат музей-қўриқхонаси фонди, хусусан, Шаҳрисабз шаҳрининг ХХ асрга оид топографик хариталари, маданий мерос обектларининг фото нусхаларидан музей фондини кенг бойитишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Маданият ва туризм вазирлигининг 2023-йил 9-июн 05-12-15-3951-сон маълумотномаси). Натижада советлар даврида шаҳарнинг ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлар моҳиятини асослаб бериш имконини берган.